TEOFIL WITOLD WIERZBOWSKI
Inżynier, budowniczy kolei i infrastruktury technicznej w Brazylii.
Ur. 27.04.1883 w Kolnie – zm. 27.05.1956 w Chorzowie.
Od czasów gimnazjum mieszka i uczy się w Warszawie. Po ukończeniu nauki w szkole technicznej, wstępuje do Frakcji Rewolucyjnej PPS i, żeby uniknąć aresztowania i zesłania na Sybir, wyjeżdża do Krakowa. W 1906 roku emigruje. Przez Francję, Hiszpanię i Portugalię trafia do Brazylii, gdzie ostatecznie osiada na prawie dwie dekady. Pracuje jako dyplomowany mechanik w Kurytybie. Dzięki znajomości rosyjskiego, niemieckiego, francuskiego, a po roku także portugalskiego, dostaje posadę w Towarzystwie Sao Paulo – Rio Grande do Sul.
KOLEJ
W 1909 roku Wierzbowski zostaje oddelegowany do budowy linii kolejowej przez dziewiczą dżunglę jako specjalista od projektowania mostów, fasad tuneli i innych obiektów inżynierskich ułatwiających budowę torowiska kolejowego. W konsekwencji tych prac, do 1914 roku, w tych niezwykle trudnych warunkach, powstaje w sumie 314 kilometrów linii kolejowej. Prace ustają ze względu na wybuch I wojny światowej i zawieszenie dostaw konstrukcji stalowych z Francji. Do dziś jednak to najdłuższa linia kolejowa prowadząca w głąb Brazylii. Inżynier dokumentuje przebieg prac, a wykonane fotografie zbiera w albumie.
ANTONINA I KURYTYBA
W kolejnych latach sporządza wojskowe mapy strategiczne i otrzymuje stanowisko w wojskowym Sztabie Generalnym. W 1916 roku przejmuje obowiązki szefa państwowej kontroli brazylijskiej i dyrektora robót technicznych municypium Antoniny. Tworzy tu system kanalizacyjny, doprowadza pitną wodę z gór, pogłębia port i jednocześnie skrupulatnie opisuje system administracyjny stanu Panama. Po czterech latach powraca do Kurytyby. Początkowo pracuje jako ekspert przy robotach melioracyjnych z ramienia Ministerstwa Sprawiedliwości i Spraw Wewnętrznych, a wkrótce później przenosi się do komisariatu Ziem Parańskich. Na tym drugim stanowisku sporządza pierwszą oficjalną mapę stanu Parana, która otrzymuje nagrodę Grand Prix podczas wystawy w Rio de Janeiro.
Od 1914 roku pełni funkcję sekretarza polskiego Komitetu Obrony Narodowej w Brazylii. W 1927 roku zostaje odznaczony przez marszałka Józefa Piłsudskiego Krzyżem Legionowym za opisanie działalności Komitetu i ruchu niepodległościowego w Brazylii oraz za zaangażowanie w pomoc Legionom. Kilka lat później odbiera Medal Niepodległości od ówczesnego prezydenta Rzeczypospolitej.
Umiera w wieku 73 lat, 27 marca 1956 roku, zostaje pochowany na cmentarzu przy ul. Drzymały w Chorzowie.
Korzystano m.in. z: Stanisław Zieliński: „Mały słownik pionierów polskich kolonialnych i morskich. Podróżnicy, odkrywcy, zdobywcy, badacze, eksploratorzy, emigranci – pamiętnikarze, działacze i pisarze migracyjni”. Warszawa: Inst. Wyd. Ligi Morskiej i Kolonialnej, 1933, plus.dziennikzachodni.pl, wikipedia.org
