Ignacy Domeyko, Julian Schübeler after Franciszek Tegazzo, 1871, wood engraving print, domena publiczna
Ignacy Domeyko, Julian Schübeler after Franciszek Tegazzo, 1871, wood engraving print, domena publiczna

IGNACY DOMEYKO, YGNACIO DOMEYKO

Inżynier górnik, matematyk, etnograf, wieloletni rektor Uniwersytetu Santiago.

Ur. 31.07.1802 w Niedźwiadce (obecnie Białoruś) – zm. 23.01.1883 w Santiago.

Odkrywca złóż i twórca podstaw naukowych eksploatacji chilijskich bogactw naturalnych. Eksplorator Andów, badacz wulkanów, trzęsień ziemi, meteorytów, autor monografii „Araukania i jej mieszkańcy”. Członek chilijskiej Rady Oświecenia Publicznego. Twórca projektu reformy tamtejszego szkolnictwa. Czterdzieści sześć lat życia spędza w Chile.

LA SERENA

Od końca 1837 r. pracuje jako nauczyciel chemii i mineralogii, fizyki i geologii, a także górnictwa w szkole górniczej w La Serena w regionie Coquimbo. W 1844 r. opracowuje i publikuje dwa podręczniki mineralogii. Co więcej – w 1846 roku Domeyko publikuje pierwszą mapę geologiczną Chile.

Naukowcy wiwatują, gdy Domeyko prezentuje pierwszą mapę geologiczną Chile. © MD
Naukowcy wiwatują, gdy Domeyko prezentuje pierwszą mapę geologiczną Chile, © MD

Ostatecznie jeden z nich, mianowicie „Elementos de mineralojia”, przez prawie pół wieku jest podstawowym źródłem wiedzy o bogactwach mineralnych Ameryki Południowej.

SANTIAGO DE CHILE

Ignacy Domeyko obejmuje katedrę mineralogii na Uniwersytecie w Santiago w roku 1846. Rok później zostaje wybrany rektorem uczelni, stanowisko piastuje przez 16 lat.

Domeyko z sukcesem ubiega się o stypendia dla najzdolniejszych uczniów do szkoły górniczej w Paryżu. Prowadzi również wycieczki geologiczne, przy ich okazji powstają mapy geologiczne. Udziela się jako biegły w sporach prawnych.

Zajmuje się także hydrogeologią, bada źródła mineralne kraju. Po spadku meteorytu na pustyni Atacama zbiera jego próbki. Buduje stacje meteorologiczne, szuka również związku między zjawiskami hydrometeorologicznymi a trzęsieniami ziemi. Odkrywa złoża srebra w Arqueros, złota w Cauquenes, miedzi w Cordillera de La Campania oraz pokłady węgla w okolicach Valdivii. Angażuje się również w eksploatację złóż saletry na pustyni Atacama.

Dom Ignacego Domeyki w Santiago de Chile, aut. Aeveraal, CC BY-SA 3.0
Dom Ignacego Domeyki w Santiago de Chile, aut. Aeveraal, CC BY-SA 3.0
MINERALOJIA. COMPRENDA PRINCIPALMENTE LAS ESPECIES MINERALES DE CHILE, BOLIVIA, PERU Y PROVINCIAS ARGENTINAS”

Światową sławę przynoszą mu prace z zakresu mineralogii i geologii, a szczególnie dzieło „Mineralojia. Comprenda principalmente las especies minerales de Chile, Bolivia, Peru y Provincias Argentinas”.

Swoje materiały naukowe, publikacje i bogatą kolekcje mineralogiczną przekazuje m.in. Uniwersytetowi w Santiago (ogółem ponad 4000 okazów), Akademii Umiejętności w Krakowie oraz Szkole Głównej w Warszawie.

Z inicjatywy Domeyki w La Serena powstaje Muzeum Etnograficzne poświęcone kulturze szczepów indiańskich zamieszkujących terytorium Chile. W 1903 r. rząd chilijski wydaje w pięciu tomach jego prace naukowe, a w 1978 r. przetłumaczone na język hiszpański pamiętniki („Mis viajes”).

Prawdopodobny wygląd Domeykodactylusa ceciliae - rekonstrukcja oparta na odnalezionych szczątkach i wyglądzie pokrewnych gatunków, aut. Michael B. H., 2018, CC BY-SA 3.0
Prawdopodobny wygląd Domeykodactylusa ceciliae – rekonstrukcja oparta na odnalezionych szczątkach i wyglądzie pokrewnych gatunków, aut. Michael B. H., 2018, CC BY-SA 3.0

Ignacy Domeyko zostaje uhonorowany nazwaniem jego imieniem m.in. pasma górskiego, szczytu, i miejscowości (odp. Cordillera de Domeyko, Cerro de Domeyko, Pueblo Domeyko). Nazwisko Domeyki upamiętniono także w nazwach paleontologicznych, botanicznych i zoologicznych, znajdziemy tu np. amonita Ammonites domeykanus, łodzika Nautilus domeykus, ramienionogi Terebratula ignaciana i Terebratula domeykana, pterozaura Domeykodactylus, Domeykos – jurajską rybę kostnoszkieletową z rzędu Pachycormiformes, Domeykosaurus – nieformalną nazwę nieoznaczonych rodzajów dinozaurów z epoki późnej kredy (tytanozaury), pająka Lycinus domeyko, kaktus Maihueniopsis domeykoensis, minerał domeykit – arsenek miedzi Cu3As i owada – Andrello domeykoi.

Ignacy Domeyko to pierwowzór Żegoty z III części „Dziadów” oraz Domeyko/Doweyko z „Pana Tadeusza”.

Zostaje pochowany na Cementerio General w Santiago (al. Domeyko-Sazie, pomiędzy kw. 23-26). Pogrzeb ma charakter oficjalnej uroczystości państwowej.

POLACY DLA CHILE