HELENA MODRZEJEWSKA
Światowej sławy aktorka teatralna.
Ur. 12.10.1840 w Krakowie – zm. 8.04.1909 w Kalifornii.
POCZĄTKI: LWÓW I KRAKÓW
Karierę rozpoczyna w prowincjonalnych teatrach objazdowych. W roku 1862 gra we Lwowie, dostaje angaż do Teatru Lwowskiego, szybko jednak opuszcza miasto i grywa w teatrach gościnnie.
Pod koniec roku 1865 dołącza do krakowskiego teatru Stanisława Koźmiana – twórcy tzw. „szkoły krakowskiej” sprzeciwiającej się sztywnym zasadom, kultowi gwiazd, dążącej do ukazania warstwy psychologicznej postaci. Tutaj Modrzejewska gra swoje pierwsze szekspirowskie role: Porcji z „Kupca weneckiego” i Ofelii z „Hamleta”.
WARSZAWA
W roku 1868 przenosi się do Warszawy, podpisuje kontrakt z Warszawskimi Teatrami Rządowymi. Zostaje pierwszą aktorką dramatu i komedii, osiąga status gwiazdy. Jej dom stanowi miejsce spotkań elity intelektualnej i artystycznej, w tym wielu adoratorów aktorki m.in. Henryka Sienkiewicza, Aleksandra Gierymskiego czy Stanisława Witkiewicza, którego syna – czyli późniejszego Witkacego – Modrzejewska jest matką chrzestną. W roku 1876 wyrusza do Stanów Zjednoczonych.
USA
Wraz z synem, mężem Karolem Chłapowskim, a także Julianem Sypniewskim i Henrykiem Sienkiewiczem zamieszkuje na kalifornijskiej farmie. Zaczyna uczyć się angielskiego. Przygotowując się do debiutu, aktorka zmienia nazwisko na prostsze do wymówienia: Modjeska. 20 sierpnia 1877 roku po raz pierwszy występuje przed amerykańską publicznością w Teatrze Kalifornijskim w San Francisco. Spektakl odnosi ogromny sukces, zachwyceni widzowie wywołują artystkę na scenę 11 razy. Już w grudniu tego samego roku występuje w najważniejszym nowojorskim teatrze przy Piątej Alei, gdzie ze zdenerwowania wychodzi na scenę z łyżką do butów zamiast wachlarza.
Odbywa w sumie 25 podróży artystycznych po Ameryce, w każdej z nich grając ponad 200 przedstawień, występuje też w Anglii, Szkocji, Irlandii, Czechach i Polsce. Łącznie wciela się w ponad 300 ról, odgrywa ponad 6 tysięcy przedstawień, z których ok. 1700 po polsku. Tylko jako Lady Makbet występuje 520 razy. Nigdy nie decyduje się na związanie z jednym teatrem, występuje gościnnie. Karierę kończy w 1907 r.
W roku 1883 przyjmuje obywatelstwo amerykańskie, nie traci jednak zainteresowania krajem: między innymi funduje w Zakopanem szkołę koronkarstwa. Na Kongresie Kobiet w Chicago wygłasza patriotyczną mowę, w efekcie otrzymuje zakaz wstępu na terytoria cesarstwa rosyjskiego.
Umiera 2 lata po zawieszeniu kariery – w 1909 roku. Pogrzeb odbywa się w Los Angeles, a następnie, zgodnie z ostatnią wolą aktorki, szczątki trafiają na Cmentarz Rakowicki w Krakowie.
Cmentarz Rakowicki, kwatera PAS 54, północ.
Korzystano z: Bolesław Orłowski Polacy światu, niezlasztuka.net, culture.pl
Foto: commons.wikimedia.org, aut.: Melecjusz Dutkiewcz ok 1879, źr.: zbiory Biblioteki Narodowej, domena publiczna
