BRONISŁAW GRĄBCZEWSKI, БРОНИСЛАВ ЛЮДВИГОВИЧ ГРОМБЧЕВСКИЙ
Topograf, etnograf, badacz Azji Środkowej, żołnierz, ataman kozacki.
Ur. 15.01.1855 w powiecie telszewskim – zm. 27.02.1926 w Warszawie.
ARMIA
Bronisław Grąbczewski studiuje w Instytucie Górniczym w Petersburgu. Po studiach wstępuje do Pułku Lejb-Gwardyjskiego i w 1876 wyjeżdża na służbę do Turkiestanu. W 1885 roku zostaje oddelegowany do Kaszmiru i Tienszanu w celu inspekcji granicy z Chinami.
TOPOGRAFIA
W 1886 roku prowadzi badania centralnego Tienszanu, górnego biegu Syr-darii, Narynu i Suusamyru, Pamiru, części Hindukuszu, dopływów Indusu, górnego biegu Tarymu, księstwa Hunza i grzbietu Kaszgaru. Podczas badań wykonuje plany ponad 1400 km dróg. Grąbczewski odbiera później złoty medal Rosyjskiego Towarzystwa Geograficznego.
W 1889 roku bada rejony Karateginu, Darwazu, Pamiru, Kafiristanu, części Wachanu i Hindukuszu, północno-zachodniego Tybetu i Kaszgarii. Dociera do Karakorum, pod północną ścianę K2. W trakcie tej podróży tworzy plany topograficzne obszaru wielkości kilku tysięcy km kw., określa także 78 punktów astronomicznych i 351 punktów barometrycznych.
BADANIA
Podczas ekspedycji zbiera materiały etnograficzne, botaniczne i zoologiczne, jako pierwszy bada i opisuje Pamir.
W 1903 roku zostaje gubernatorem astrachańskim, co więcej – atamanem. „Ani za mych rządów, ani za świętej pamięci rodzica mego, ani za dziadka, ani, o ile pamiętam, za pradziada, nie było takiego zdarzenia, aby Polaka i katolika kiedykolwiek mianowano atamanem kozaków, którzy są ostoją tronu i dynastii” – mówi po nominacji car Mikołaj II.
WARSZAWA
W 1920 roku Grąbczewski ostatecznie opuszcza Azję i osiada w Warszawie, by podjąć współpracę z Państwowym Instytutem Meteorologicznym oraz Polskim Towarzystwem Geograficznym. Wydaje też książki, w których opisuje swoje podróże i badania: „Kaszgarja. Kraj i ludzie. Podróż do Azji Środkowej”, „Przez Pamir i Hindukusz do źródeł rzeki Indus”, „W pustyniach Raskemu i Tybetu”, „Na służbie rosyjskiej. Fragmenty wspomnień”.
Niezliczone prace badawcze, fotografie i notatki, dziś przechowywane są w archiwach Rosyjskiego Towarzystwa Geograficznego w Petersburgu. W 2017 roku jeden z tych dzienników, przetłumaczony i zredagowany, zostaje wydany w Polsce jako książka „Podróże nieodkryte. Dziennik ekspedycji Bronisława Grąbczewskiego 1889-1890 jako świadectwo historii i element dziedzictwa kulturowego”. Sam Grąbczewski jest też bohaterem książki „Wielki gracz. Ze Żmudzi na Dach Świata” Maksa Cegielskiego.
Grób polskiego badacza znajduje się na Cmentarzu Powązkowskim w Warszawie.
Korzystano z: publikacja MSZ RP „Polacy zasłużeni dla krajów Azji i Pacyfiku”, pl.wikipedia.org, art. W. Chrzanowski „Bronisław Grąbczewski – najbarwniejszy z polskich podróżników na Dachu Świata”.
Foto: commons.wikimedia.org, domena publiczna
