IGNACY DOMEYKO, YGNACIO DOMEYKO
Inżynier górnik, matematyk, etnograf, wieloletni rektor Uniwersytetu Santiago.
Ur. 31.07.1802 w Niedźwiadce (obecnie Białoruś) – zm. 23.01.1883 w Santiago.
Odkrywca złóż i twórca podstaw naukowych eksploatacji chilijskich bogactw naturalnych. Eksplorator Andów, badacz wulkanów, trzęsień ziemi, meteorytów, autor monografii „Araukania i jej mieszkańcy”. Członek chilijskiej Rady Oświecenia Publicznego. Twórca projektu reformy tamtejszego szkolnictwa. Czterdzieści sześć lat życia spędza w Chile.
LA SERENA
Od końca 1837 r. pracuje jako nauczyciel chemii i mineralogii, fizyki i geologii, a także górnictwa w szkole górniczej w La Serena w regionie Coquimbo. W 1844 r. opracowuje i publikuje dwa podręczniki mineralogii. Co więcej – w 1846 roku Domeyko publikuje pierwszą mapę geologiczną Chile.
Ostatecznie jeden z nich, mianowicie „Elementos de mineralojia”, przez prawie pół wieku jest podstawowym źródłem wiedzy o bogactwach mineralnych Ameryki Południowej.
SANTIAGO DE CHILE
Ignacy Domeyko obejmuje katedrę mineralogii na Uniwersytecie w Santiago w roku 1846. Rok później zostaje wybrany rektorem uczelni, stanowisko piastuje przez 16 lat.
Domeyko z sukcesem ubiega się o stypendia dla najzdolniejszych uczniów do szkoły górniczej w Paryżu. Prowadzi również wycieczki geologiczne, przy ich okazji powstają mapy geologiczne. Udziela się jako biegły w sporach prawnych.
Zajmuje się także hydrogeologią, bada źródła mineralne kraju. Po spadku meteorytu na pustyni Atacama zbiera jego próbki. Buduje stacje meteorologiczne, szuka również związku między zjawiskami hydrometeorologicznymi a trzęsieniami ziemi. Odkrywa złoża srebra w Arqueros, złota w Cauquenes, miedzi w Cordillera de La Campania oraz pokłady węgla w okolicach Valdivii. Angażuje się również w eksploatację złóż saletry na pustyni Atacama.
„MINERALOJIA. COMPRENDA PRINCIPALMENTE LAS ESPECIES MINERALES DE CHILE, BOLIVIA, PERU Y PROVINCIAS ARGENTINAS”
Światową sławę przynoszą mu prace z zakresu mineralogii i geologii, a szczególnie dzieło „Mineralojia. Comprenda principalmente las especies minerales de Chile, Bolivia, Peru y Provincias Argentinas”.
Swoje materiały naukowe, publikacje i bogatą kolekcje mineralogiczną przekazuje m.in. Uniwersytetowi w Santiago (ogółem ponad 4000 okazów), Akademii Umiejętności w Krakowie oraz Szkole Głównej w Warszawie.
Minerały są jednorodne chemicznie i fizycznie, każdy minerał jest pierwiastkiem lub związkiem chemicznym, możemy podać jego wzór. Skały są naturalnie zbudowane z minerałów, najczęściej kilku lub kilkunastu, choć czasem tylko jednego.
Z inicjatywy Domeyki w La Serena powstaje Muzeum Etnograficzne poświęcone kulturze szczepów indiańskich zamieszkujących terytorium Chile. W 1903 r. rząd chilijski wydaje w pięciu tomach jego prace naukowe, a w 1978 r. przetłumaczone na język hiszpański pamiętniki („Mis viajes”).
Ignacy Domeyko zostaje uhonorowany nazwaniem jego imieniem m.in. pasma górskiego, szczytu, i miejscowości (odp. Cordillera de Domeyko, Cerro de Domeyko, Pueblo Domeyko). Nazwisko Domeyki upamiętniono także w nazwach paleontologicznych, botanicznych i zoologicznych, znajdziemy tu np. amonita Ammonites domeykanus, łodzika Nautilus domeykus, ramienionogi Terebratula ignaciana i Terebratula domeykana, pterozaura Domeykodactylus, Domeykos – jurajską rybę kostnoszkieletową z rzędu Pachycormiformes, Domeykosaurus – nieformalną nazwę nieoznaczonych rodzajów dinozaurów z epoki późnej kredy (tytanozaury), pająka Lycinus domeyko, kaktus Maihueniopsis domeykoensis, minerał domeykit – arsenek miedzi Cu3As i owada – Andrello domeykoi.
Ignacy Domeyko to pierwowzór Żegoty z III części „Dziadów” oraz Domeyko/Doweyko z „Pana Tadeusza”.
Zostaje pochowany na Cementerio General w Santiago (al. Domeyko-Sazie, pomiędzy kw. 23-26). Pogrzeb ma charakter oficjalnej uroczystości państwowej.
