MICHAŁ WASZYŃSKI, MOSZE WAKS
Reżyser, producent i scenarzysta filmowy. Działający we Włoszech i Hiszpanii producent wielkich filmów hollywoodzkich. Gwiazda salonów. Najbardziej płodny twórca polskiego kina lat 30. XX w.
Ur. 29.09.1904 w Kowlu na Wołyniu – zm. 20.02.1965 w Madrycie.
WARSZAWA
Pochodzi z rodziny żydowskiej o rodowodzie chasydzkim. Syn kowala i handlarki drobiem. W 1922 roku zmienia nazwisko z Waks na Waszyński. Mieszka wówczas w Warszawie, pracuje jako goniec, a także grywa pomniejsze role w filmach.
W 1929 roku debiutuje jako reżyser. „Kino to moja pasja i psychiczna podnieta” – mówi. Wiele podróżuje. W latach trzydziestych reżyseruje ogółem 37 filmów, w tym najbardziej znany na świecie polski film przedwojenny – Dybuk – mistyczną historię prowadzoną w języku jidysz.
WOJNA
Po wybuchu II wojny światowej zesłany na Syberię. Zaciąga się do Armii Andersa (w dokumentach przyjęcia zanotowano: włosy: brunatne, oczy: siwe, twarz: owalna, nos: falisty, usta: grube, wzrost: 176, waga: 87 kg. „Ano widzisz niestety troszkę grubawy tu jest” – mówi po latach jego przełożony, płk armii Andersa Mieczysław Herod – „narodowość: polska, wyznanie: rzymsko-katolickie, stopień inteligencji: duży, jednak dyscyplina przeciętna, wyszkolenie fachowe: dobry reżyser filmowy, lojalność służbowa: przeciętna, zalety i wady: z jednej strony sprytny i ruchliwy, z drugiej strony – mało dokładny”). Przemierza Iran, Irak i Palestynę. Podczas przemarszu tworzy wraz z dokument pt. Dzieci. Jako żołnierz II Korpusu służy we Włoszech i Egipcie. Fotografuje również szturm na Monte Cassino.
WŁOCHY
Po wojnie kręci we Włoszech Wielką drogę. Żeni się z wdową po hrabim, Marią Dolores Tarantini. Niedługo później dziedziczy po niej fortunę, w tym rzymski pałac. W roku 1853 asystuje Orsonowi Wellesowi przy Otellu.
Uważany jest za odkrywcę talentu zarówno Audrey Hepburn jak i Sophii Loren. Działa w studiu filmowym w Madrycie produkując filmy dla Hollywood: m.in. Bosonogą Contessę, Spokojnego Amerykanina, Cyda oraz Upadek Cesarstwa Rzymskiego. Dzięki temu zdobywa ogromne uznanie w kręgach światowych filmowców.
Michał Waszyński umiera nagle w Madrycie. Zostaje uroczyście pochowany na cmentarzu Campo Verano w Rzymie w grobowcu rodziny Dickmannów. Włoska telewizja relacjonuje: „Na cmentarzu Campo Verano w Rzymie w zeszłym tygodniu miał miejsce niecodzienny pogrzeb. Mianowicie książę Michael Waszyński, polski arystokrata na uchodźstwie, zarazem uznany twórca włoskiego przemysłu filmowego, złożony został do grobu. Był producentem największych hollywoodzkich filmów wszech czasów.”
Korzystano z fantastycznego dokumentu Książę i dybuk Elwiry Niewiery i Piotra Rosołowskiego, a także artykułu Mosze Waks – polski książę na łamach dwutygodnik.com.
Foto: nac.gov.pl, domena publiczna.
