ANDRZEJ PANUFNIK
Kompozytor i dyrygent, od lat 50-tych tworzący głównie w Wielkiej Brytanii, jeden z najważniejszych i najoryginalniejszych twórców muzyki symfonicznej.
Ur. 24.09.1914 w Warszawie – zm. 27.10.1991 w Londynie.
POCZĄTKI
Przychodzi na świat w Warszawie jako syn skrzypaczki i kompozytora. Już jako 9-latek tworzy pierwszy utwór, nazywa go „Sonatiną”. W wieku 11 lat rozpoczyna naukę w warszawskim Konserwatorium. Po roku jednak zostaje skreślony z listy uczniów w wyniku… paraliżującego ataku tremy, który uniemożliwia mu zdanie egzaminu. To niepowodzenie na kilka lat odsuwa go od edukacji muzycznej. W tym czasie uczęszcza do gimnazjum i dołącza do technikum inżynierskiego. Po pewnym czasie decyduje się na powrót do Konserwatorium. Żeby ponownie trafić do grona uczniów, Panufnik nadrabia zaległości w wiedzy na własną rękę. Odkrywa wówczas da siebie jazz i już wkrótce zaczyna komponować własne krótkie kompozycje jazzowe.
Podczas studiów tworzy ważne kompozycje, m.in. „Trio na skrzypce, wiolonczelę i fortepian”, o którego wykonaniu szeroko pisze warszawska prasa. Studia kończy z wyróżnieniem i postanawia kontynuować edukację w Wiedniu u Feliksa Weingartnera. Po dwóch latach w Wiedniu, Weingartnera zwolniono za poglądy niezgodne z opanowującym wówczas Austrię nazizmem, a Panufnik postanawia wrócić do Warszawy.
W Polsce dostaje propozycję napisania muzyki do filmu „Strachy”, a sowite wynagrodzenie umożliwia mu wyjazd do Francji.
WOJNA
W Paryżu uczęszcza do dyrygenta Philippe’a Gauberta na prywatne lekcje z interpretacji współczesnej muzyki francuskiej. Wtedy też zaczyna komponować swoją pierwszą symfonię. Po pół roku we Francji wyjeżdża do Anglii, gdzie duże wrażenie robią na nim manuskrypty dawnych muzyków angielskich, na które natrafia w British Museum. Wraz ze zbliżającym się zagrożeniem II wojny światowej, postanawia przerwać pobyt na wyspach i wrócić do rodziny do Polski.
W czasie wojny włącza się w działania jako ochotnik w obronie przeciwlotniczej, dużo czasu spędza też zamknięty w domu, komponując. Zaprzyjaźnia się z Witoldem Lutosławskim, z którym, jako duet fortepianowy, koncertuje w warszawskich kawiarniach żeby zarobić na utrzymanie.
Po upadku Powstania Warszawskiego rodzina Panufników wyjeżdża do Zakopanego, skąd po paru miesiącach kompozytor przenosi się do Krakowa. W Krakowie otrzymuje propozycję współpracy z Wytwórnią Filmową Wojska Polskiego jako kompozytor muzyki do filmów dokumentalnych. Wkrótce potem znajduje zatrudnienie jak dyrygent w Filharmonii Krakowskiej. Szybko zyskuje uznanie jako dyrygent i kompozytor i w 1946 roku otrzymuje propozycję objęcia stanowiska szefa orkiestry Filharmonii Warszawskiej. Nie może jednak dogadać się z władzami miasta i jeszcze tego samego roku podaje się do dymisji i wyjeżdża na zachód Europy.
Występuje na scenach w Londynie i Paryżu, a entuzjastyczny odbiór jego koncertów wśród krytyków zapewnia my wysoką pozycję jako kompozytora i dyrygenta.
W 1948 roku zdobywa pierwszą nagrodę w Konkursie im. Karola Szymanowskiego za partyturę symfoniczną „Nokturn”. Zostaje także wybrany wiceprezesem Zarządu Związku Kompozytorów Polskich.
Przez kilka lat próbuje iść na kompromis z władzą socjalistyczną, co wprowadza go w kryzys twórczy, a niespodziewana śmierć jego kilkumiesięcznej córeczki doprowadza do depresji i całkowitego zastoju w komponowaniu. W konsekwencji Panufnik postanawia nielegalnie opuścić Polskę, wiedząc, że prawdopodobnie nie będzie mógł do niej wrócić. Dostaje propozycję wyjazdu na nagrania muzyki polskiej do Zurychu, skąd wsiada do samolotu lecącego do Londynu.
WIELKA BRYTANIA
W 1954 roku otrzymuje azyl polityczny w Anglii. Na wieść o ucieczce kompozytora, w Polsce jego muzyka i nazwisko zostają objęte cenzurą na ponad dwadzieścia lat, a wykonywanie jego utworów i publikowanie jakichkolwiek informacji o jego osobie jest nielegalne.
Jeszcze w 1954 roku Panufnik podpisuje umowę z największym brytyjskim wydawnictwem muzycznym Boosey & Hawkes i prowadzi koncert z The Philharmonic Orchestra, podczas którego grane są utwory Beethovena i Rachmaninowa oraz jego własny Nokturn.
W 1954 roku dyryguje koncert w Belgii, a rok później w Detroit. Po powrocie otrzymuje zaproszenie do zaprezentowania swojej Sinfonia rustica na festiwalu promenadowym radia BBC. Kompozycja odnosi taki sukces, że BBC zamawia u Panufnika utwór na 10-lecie BBC Three oraz suitę tańców polskich na festiwal BBC Proms.
W 1957 roku obejmuje stanowisko dyrektora muzycznego City of Birmingham Symphony Orchestra i przeprowadza się do Birmingham. Po dwóch latach powraca jednak do Londynu, żeby zająć się komponowaniem.
NAGRODY
W 1963 roku otrzymuje pierwszą nagrodę w Konkursie Kompozytorskim w Monako za „Muzykę jesieni”, a w 1965 roku zostaje uhonorowany medalem za kompozycję, przyznanym z okazji stulecia urodzin Jana Sibeliusa. Rok później na antenie BBC pojawia się długa audycja na temat jego twórczości.
Lata 70. okazują się najpłodniejszymi w karierze Panufnika, a w Polsce usunięty zostaje zapis cenzury.
W roku 1980 tworzy symfonię z okazji stulecia istnienia Boston Symphony Orchestra. Trzy lata później roku jury Konkursu Kompozytorskiego w Monako odznacza Panufnika nagrodą za całokształt twórczości. Zostaje przyjęty w poczet członków honorowych londyńskiej Royal Academy of Music. W 1991 roku otrzymuje brytyjski tytuł szlachecki, co czyni go pierwszym Polakiem wyróżnionym przez królową tym tytułem.
Umiera na raka 27 października 1991 roku w swoim domu w Twickenham pod Londynem. Komponuje aż do śmierci.
Korzystano m.in. z: panufnik.polmic.pl
