STANISŁAW LUBIENIECKI
Astronom – badacz komet, historyk, publicysta, działacz na rzecz wspólnoty braci polskich.
Ur. 23.08.1623 w Rakowie (ob. powiat kielecki) – zm. 18.05.1675 w Hamburgu.
POCZĄTKI
Naukę rozpoczyna na ariańskiej Akademii Rakowskiej. W 1638 roku zostaje ona rozwiązana, a uczniowie zostają przeniesieni do Kisielina na Wołyniu. Po kilku latach powraca do rodzinnej miejscowości, gdzie pod kierunkiem ojca uczy się prawa.
W 1644 roku wyjeżdża do Torunia, pobiera tam prywatne lekcje nauk humanistycznych i języka niemieckiego. W tym czasie angażuje się także w działalność ariańską – bierze udział w zabiegach delegacji braci polskich o dopuszczenie do udziału w colloquium charitativum. Później opisuje je w swojej pierwszej pracy historycznej „Fidelis relatio transactorum Thorunii et imprimis comparationis et expeditionis nostrae”.
FRANCJA I NIDERLANDY
W 1646 roku, wstawia się za nim synod ariański, dzięki czemu wyjeżdża na studia do Francji i Niderlandów. Uczy się na uniwersytecie w Orléans, na kalwińskiej uczelni w Saumur oraz na katolickim uniwersytecie w Angers. Po roku trafia do Paryża, gdzie zamieszkuje u Edmunda Merciera. Miejsce jest znane jako ośrodek propagandy socyniańskiej. Dzięki znajomościom nawiązanym u Merciera poznaje kilka ważnych osobistości, w tym samego Kartezjusza, z którym ma okazję odbyć rozmowę na temat ruchu Ziemi.
POLSKA
Pod koniec 1649 roku Stanisław Lubieniecki powraca do Polski. W 1654 roku zostaje mianowany na stanowisko ministra zboru ariańskiego w Czarkowach na prawym brzegu Nidy. Rok później staje na czele ariańskiej delegacji na audiencji u króla Szwecji Karola Gustawa, w trakcie której prosi o przywrócenie swobód wyznaniowych dla swojej wspólnoty.
W roku 1656, nękany napadami kleru na braci polskich, przenosi się do okupowanego przez Szwedów Krakowa. Po kapitulacji miasta opuszcza je jako agent dyplomatyczny zboru ariańskiego u boku Karola Gustawa.
HAMBURG
Król szwedzki umiera w 1660 roku, Lubieniecki znajduje więc nowego protektora – duńskiego władcę Fryderyka III. Osiada w tym czasie w (należącej wówczas do Danii) Altonie – czyli dzisiejszej dzielnicy Hamburga.
THEATRUM COMETICUM
Poza działalnością ariańską, Lubieniecki poświęca się astronomii. Największym jego osiągnięciem w tej dziedzinie jest olbrzymie, trzytomowe dzieło pt. „Theatrum cometicum”. To ponad 1500 stron pracy będącej katalogiem około sześciuset zjawisk kometarnych, zapisem korespondencji z uczonymi na temat komet. Poza standardowym katalogowaniem, Lubieniecki szczegółowo opisuje wydarzenia historyczne, które miały miejsce, kiedy na niebie widoczne były poszczególne komety. Występuje przeciwko powszechnemu wówczas poglądowi, według którego komety przynoszą na Ziemię wszelkie nieszczęścia. Theatrum cometicum wydaje w nakładzie 1015 egzemplarzy. Niestety dzieło nie sprzedaje się dobrze, a autor traci ogromne sumy na wydanie tomów. W 1682 roku próbuje sprzedać dzieło po raz kolejny: opatruje je nową kartą tytułową i nazywa „drugim wydaniem”. Lubieniecki nie jest jednak profesjonalnym astronomem, do czego sam się przyznaje na łamach swoich publikacji. Wszystkie jego badania i obserwacje są w pełni amatorskie, co więcej – wykonywane bez użycia profesjonalnych sprzętów. Pomimo tych niewątpliwych wad jest to największe siedemnastowieczne dzieło o kometach.
ŚMIERĆ
Lubieniecki umiera nagle, 18 maja 1675 roku. Według historiografii ariańskiej przyczyną śmierci było otrucie przez przeciwników wyznaniowych. Zostaje pochowany w luterańskim kościele pw. Św. Trójcy w Altonie. W XVIII wieku kościół – a tym samym grób – ulegają zniszczeniu.
Jeden z kraterów Księżyca został nazwany, na cześć astronoma, jego nazwiskiem.
Korzystano m.in. z: ipsb.nina.gov.pl, wilanow-palac.pl
Foto: commons.wikimedia.org, miedzieoryt z 1668 roku, domena publiczna
