KAZIMIERZ PRÓSZYŃSKI
Pionier światowej kinematografii, inżynier, wynalazca, operator filmowy i reżyser.
Ur. 4.04.1875 w Warszawie – zm. 13.03.1945 w obozie Mauthausen-Gusen.
1
Naukę rozpoczyna w Warszawie, na studia inżynierskie wyjeżdża do Belgii. Jeszcze jako student, w roku 1894, konstruuje pleograf – aparat do rejestracji i odtwarzania filmów. Po ukończeniu nauki wraca do Warszawy, gdzie tworzy przyrząd służący do seryjnego składania gazet – ekspedytor uniwersalny – pomocny w pracy wydawnictwa jego ojca.
2
W roku 1901 zakłada pierwszą polską wytwórnię filmową, czyli Towarzystwo Udziałowe Pleograf z siedzibą w Warszawie. Pleografem Prószyński kręci krótkie filmy dokumentujące życie codzienne miasta, później pracuje przy pierwszych polskich filmach fabularnych („Powrót birbanta” i „Przygoda dorożkarza”). Pierwsze publiczne pokazy odbywają się między 31.03 a 2.04.1902 roku w Teatrze Letnim w Ogrodzie Saskim.
W roku 1907 rozpoczyna pracę nad aeroskopem, pierwszą na świecie ręczną kamerą filmową o napędzie automatycznym. Dwa lata później otrzymuje francuski patent na ten wynalazek. W roku 1911 wyjeżdża do Anglii, uzyskuje patent brytyjski i zyskuje inwestorów, chcących wdrożyć urządzenie do produkcji seryjnej. 22.06.1911 roku w Londynie kręci aeroskopem pierwszy reportaż filmowy, tematem jest koronacja króla Jerzego V.
3
Po wybuchu I wojny światowej przeprowadza się do Stanów Zjednoczonych, by założyć tu własną wytwórnię kamer ręcznych „Oko”. W roku 1919 wraca do Polski. Trzy lata później powołuje Centralną Europejską Wytwórnię Kinematografu Amatorskiego inż. Prószyńskiego, która ma wdrożyć aparaty kinematograficzne do produkcji masowej, przemieniając Warszawę w stolicę kinematografii europejskiej.
Poza wymienionymi wynalazkami, Prószyński konstruuje także: biopleograf (udoskonaloną wersja pleografu eliminującą drgania oraz przeskoki błony filmowej w czasie odtwarzania), obturator (przesłonę projektora usuwającą migotanie obrazów na ekranie filmowym podczas emisji taśmy filmowej), kinofon (system jednoczesnej emisji obrazu i dźwięku), telefot (urządzenie pozwalające przesyłać obraz na odległość działające na zasadzie dzisiejszej emisji telewizyjnej), stereos (aparat stereoskopowy, pierwszą w historii maszynę do wyświetlania na ulicy lub ścianach wieżowców obrazów oraz publicznych reklam) i autolektor (urządzenie umożliwiające czytanie tekstu osobom niedowidzącym).
August Lumière publicznie mówi o nim: „Byłem wraz z bratem twórcą filmu francuskiego, ale istniał również pewien Polak, niejaki Kazimierz Prószyński, który nas znacznie wyprzedził„. Ponadto Ludwik Lumière ogłasza: „Panowie, stoi przed wami pierwszy człowiek w kinematografii, ja jestem dopiero drugi”.
W czasie okupacji dwa razy trafia do aresztu, za drugim razem zostaje przewieziony do obozu koncentracyjnego w Gross-Rosen. Ginie jako więzień 129957 w obozie koncentracyjnym Mauthausen-Gusen.
Korzystano m.in. z: polskieradio.pl
Fot. commons.wikimedia.org, domena publiczna
