KAROLINA JUS
Neurolog, pionierka (wraz z mężem Andrzejem Jusem) badań elektroencefalograficznych w Polsce i Kanadzie, wykładowczyni kanadyjskich wyższych uczelni.
Ur. 31.12.1914 w Wiedniu – zm. w listopadzie roku 2002.
WIEDEŃ. KRAKÓW. LONDYN
Przychodzi na świat w żydowskiej rodzinie Fristów już w Wiedniu, dokąd – na wieść o zbliżających się do Krakowa Rosjanach – wyjeżdżają jej rodzice. Kiedy sytuacja się uspokaja, rodzina wraca do Krakowa, gdzie Karolina kończy szkołę podstawową i gimnazjum. W 1932 roku rozpoczyna studia na Wydziale Prawa UJ, studiuje także w London School of Economics and Political Science. W 1937 roku otrzymuje doktorat na podstawie pracy dotyczącej Statutu Westminsterskiego. Ze względu na wyznanie nie może w tych czasach kontynuować pracy naukowej na Wydziale Prawa. Podejmuje decyzję o rozpoczęciu kolejnego kierunku studiów, mianowicie medycyny w Collegium Medicum UJ.
LWÓW
Po wybuchu II wojny światowej wyjeżdża z rodziną do Lwowa. Uczęszcza na zajęcia i wykłady z medycyny w Lwowskim Instytucie Medycznym jako wolny słuchacz, wkrótce zostaje wpisana na listę studentów. Jako studentka współpracuje z Zakładem Farmakologii i działa w kole naukowym. W 1940 roku zostaje skierowana na spotkanie dotyczące badań nad terapią konwulsywną z lekarzem z Zakładu Psychiatrycznego – Andrzejem Jusem, za którego później wychodzi i z którym dzieli większość późniejszych osiągnięć.
W 1941 roku, po wkroczeniu do Lwowa wojsk niemieckich, traci stypendium, a jej ojciec zostaje bezrobotnym. Z uwagi na zagrożenie ze strony nazistów, przyjmuje chrzest rzymskokatolicki i bierze ślub. Andrzej przy pomocy zakonnika fabrykuje jej świadectwo chrztu z datą 1915. Pod koniec roku jej rodzice i siostra wyjeżdżają do wsi Orelec pod Sanokiem. Kilka miesięcy później Karolina wraz z mężem również opuszcza Lwów. Niestety, w kwietniu 1942 roku rodzina Karoliny zostaje rozstrzelana w akcji eksterminacyjnej.
KRAKÓW, WARSZAWA, WROCŁAW, PARYŻ, PRUSZKÓW, ŁÓDŹ
W marcu 1945 roku Karolina i Andrzej przenoszą się do Krakowa, gdzie oboje dostają pracę na uniwersytecie. Miasto jednak zbyt przypomina jej o tragicznie zmarłej rodzinie. Postanawiają więc zamieszkać w Warszawie, gdzie Karolina kończy piąty rok studiów. Następnie przenoszą się do Wrocławia, gdzie byli pracownicy lwowskiego Wydziału Lekarskiego UJK organizują nowy Wydział Lekarski.
W 1946 roku Karolina kończy studia uzyskując dyplom lekarza i podejmuje pracę jako rezydent w Zakładzie Neurologii. W 1947 roku wraz z mężem wyjeżdża na roczny staż na Uniwersytecie Paryskim, gdzie zgłębia elektroencefalografię i bada fale mózgowe.
Pojęcie elektroencefalografia pochodzi od greckiego „en kephale”, czyli „w głowie”. To samo słowo „kephale”, czyli „głowa”, znajdziemy na przykład w określeniu „kościół autokefaliczny”.
Karolina i Andrzej Jusowie publikują pierwsze kliniczne badanie elektroencefalograficzne, wykorzystując do tego elektrokardiograf ze wzmocnionymi instrumentami, dzięki czemu stają się pionierami w badaniu aktywności elektrycznej mózgu. W 1949 roku oboje zostają pracownikami Instytutu Psychoneurologicznego w Pruszkowie. Organizują tam laboratorium badawcze i naukowe skupione na elektroencefalografii, neurofizjologii klinicznej i badaniu snu.
Na początku lat 50. Andrzej Jus publikuje artykuł, w którym krytykuje metody Pawłowa, za co małżeństwo zostaje zwolnione z Instytutu. Po kilku tygodniach szczęśliwie udaje im się przenieść do AM w Łodzi, a w 1955 roku zostają przywróceni do pracy w Warszawie. Karolina Jus jest najpierw docentem w Zakładzie Psychiatrii Akademii Medycznej, a następnie kierownikiem pracowni elektroencefalografii i neurofizjologii klinicznej.
W 1966 roku para jako pierwsza wykonuje badanie polisomnograficzne, a rok później wydaje prace naukowe na ten temat. Skupia się na śnie w zaburzeniach umysłowych oraz na wpływie leków psychotropowych na sen.
KANADA
W 1970 roku wyjeżdżają do Kanady, gdzie podejmują pracę w charakterze profesorów wizytujących na Uniwersytecie McGilla w Montrealu. Po kilku miesiącach otrzymują status stałych rezydentów i zostają profesorami zwyczajnymi na Uniwersytecie Lavala w Quebecu. W wieku 65 lat oboje przechodzą na emeryturę, a w wieku 69 lat kończą praktykę lekarską i przeprowadzają się do Toronto.
Wspólna książka „Our Journey in the Valley of Tears”, będąca biografią ich samych i ich krewnych, zawierającą wspomnienia z wojny, ukazuje się w roku 1991. Rok później praca ta otrzymuje kanadyjską nagrodę Joseph Tanenbaum Holocaust Book Award, wkrótce potem Karolina i Andrzej odbierają Holocaust Literature Award.
Korzystano m.in. z: Andrzej i Karolina Jus „Our Journey in the Valley of Tears”, University of Toronto Press, 1991.
Foto: domena publiczna
