HENRYK ARCTOWSKI, HENRYK ARTZ
Polarnik, geograf, geofizyk, geolog, meteorolog, glacjolog.
Ur. 15.07.1871 w Warszawie – zm. 21.02.1958 w Waszyngtonie.
NASZ MINUTOWY FILM: TUTAJ
EDUKACJA
Urodzony w Warszawie jako Henryk Arzt. Naukę rozpoczyna w Inowrocławiu, lecz szkołę średnią kończy już w Belgii. W roku 1888 rozpoczyna studia na Wydziale Matematyki i Fizyki Uniwersytetu w Liège, później studiuje geologię i chemię na paryskiej Sorbonie (tu poznaje Marię Skłodowską). Jako absolwent wraca do Liège i zmienia nazwisko na Arctowski, podkreślając w ten sposób polskie pochodzenie.
EKSPEDYCJE POLARNE
W roku 1895 poznaje barona Adriena de Gerlache de Gomery, któremu udaje się namówić Brukselskie Towarzystwo Geograficzne na sfinansowanie wyprawy naukowej do Antarktyki.
Antarktyka to nazwa określająca wspólnie Antarktydę, Ocean Południowy i wszystkie wyspy na nim. Za Ocean Południowy uważa się wody okalające Antarktydę aż po 60 równoleżnik. W Australii i Nowej Zelandii określa się tak wszystkie wody pomiędzy tymi krajami a Antarktydą.
Arctowski przygotowuje się do eskapady, badając morfologię i geologię południowych Andów i wysp u wybrzeży Antarktydy. Odwiedza statek wyprawy antarktycznej „Challenger” i kontynuuje przygotowania w belgijskim Instytucie Meteorologicznym w Uccle.
W czasie wyprawy statkiem „Belgica”, Arctowski odpowiada za badania z zakresu glacjologii, oceanografii, geologii i meteorologii. Dokonuje kilku ważnych spostrzeżeń badawczych.
W latach 1903-1909 kieruje stacją meteorologiczną w Uccle w Belgii. Przeprowadza się do Nowego Jorku, gdzie pełni funkcję dyrektora działu przyrodniczego New York Public Library. Odbywa podróż na Spitsbergen i Lotofy statkiem Ile de France.
W roku 1919 Arctowski opracowuje „Raport o Polsce” dla komisji do spraw Polski na konferencję wersalską. Rok później otrzymuje od Paderewskiego propozycję objęcia stanowiska ministra oświaty w rządzie RP. Nie przyjmuje jej, obejmuje natomiast Katedrę Geofizyki i Meteorologii na Uniwersytecie Lwowskim.
USA
W 1939 roku wyjeżdża na Kongres Międzynarodowej Unii Geodezyjno-Geofizycznej do Waszyngtonu jako przewodniczący komisji zmian klimatu. Niestety, w międzyczasie wybucha wojna. W rezultacie Arctowski nie może wrócić do kraju. Rok później otrzymuje obywatelstwo amerykańskie. Następnie podejmuje pracę w Smithsonian Institution w Waszyngtonie. Jest autorem ponad 400 prac naukowych.
W atlasie znajdziemy: Górę Arctowskiego i Lodowiec Arctowskiego (na Spitsbergenie), Półwysep Arctowskiego, Zatokę Arctowskiego, Nunatak Arctowskiego, Góry Arctowskiego, a także kolejną Górę Arctowskiego (tym razem na Antarktydzie). Placówka na Wyspie Króla Jerzego w archipelagu Szetlandów Południowych w roku 1978 zostaje nazwana Polską Stacją Antarktyczną im. Henryka Arctowskiego.
Pochowany na Cmentarzu Wojskowym na Powązkach w Warszawie, kw. B2.
Korzystano m.in. z: arctowski.pl
Foto: commons.wikimedia.org, aut. Harris & Ewing, domena publiczna
