FRANCISZEK CHRAPKIEWICZ, FRANÇOIS CHAPEVILLE
Biochemik i genetyk działający we Francji, dyrektor Instytutu im. Jacquesa Monoda.
Ur. 2.01.1924 w Godowej – zm. 30.11.2020 w Paryżu.
POLSKA
Dzieciństwo spędza w Godowej niedaleko Strzyżowa, gdzie chodzi do szkoły. W 1944 roku jego rodzice zostają zamordowani, młody Franciszek opuszcza dom. Początkowo pracuje w tartakach w Chabówce i Poroninie, później przenosi się do Krakowa, gdzie zostaje aresztowany przez funkcjonariuszy UB podczas akcji odbicia więźniów politycznych. Zostaje objęty amnestią – w konsekwencji opuszcza Polskę i udaje się do Niemiec. W Niemczech kończy szkołę średnią, a następnie wyjeżdża do Francji. Podejmuje studia weterynaryjne w École nationale vétérinaire d’Alfort a także studia w dziedzinie biochemii i biologii molekularnej na Uniwersytecie Paryskim.
FRANCJA
W 1953 roku otrzymuje francuskie obywatelstwo i zmienia nazwisko na François Chapeville. Wkrótce po tym rozpoczyna pracę w prestiżowym Centre national de la recherche scientifique (CNRS).
Opisuje właściwości hirudyny, czyli białka o działaniu przeciwkrzepliwym, wytwarzanego przez pijawki lekarskie, które później znajduje zastosowanie jako lek w prewencji żylnej choroby zakrzepowo-zatorowej.
Dzięki badaniom nad metabolizmem związków siarki, które prowadzi w Centrum Energii Atomowej w Saclay, otrzymuje od Fritza Lipmanna zaproszenie do współpracy w laboratorium na Uniwersytecie Rockefellera w Nowym Jorku. W Stanach Zjednoczonych poddaje analizie i opisuje mechanizm informowania tworzących się białek o strukturze powstającego organizmu. Na przykładzie organizmu ludzkiego chodzi o przekazanie informacji związanych z wyglądem, np. kolorem oczu. Odkrycie to uznaje się za przełom w dziedzinie genetyki.
W 1962 roku powraca do Francji i zostaje profesorem Sorbony, co więcej – profesorem z własnym laboratorium badawczym. Bada wtedy m.in. mechanizmy funkcjonowania genomu, zajmuje się wirusologią roślin i embriologią.
Jest autorem i współautorem ponad 200 publikacji naukowych, prowadzi wykłady w Paryżu, Orsay, Cambridge, Nowym Jorku, Lagos i Tokio. Pełni różne funkcje w około 20 komitetach i radach naukowych, udziela się jako ekspert i doradca w ministerstwach. Działa w komitetach redakcyjnych wielu prestiżowych pism naukowych, m.in. „European Journal of Biochemistry”, „Biochemia”, „Chemia Fizjologiczna i Fizyczna”. Zakłada Towarzystwo na Rzecz Rehabilitacji Zdrowotnej w Strzyżowie.
Spoczywa w grobowcu rodzinnym w Strzyżowie.
Korzystano m.in. z: rzeszow.ipn.gov.pl, strzyzowski.pl, pl.wikipedia.org, reportaż „Koło historii” reż. Jerzy Oleszkowicz, TVP Rzeszów 2013.
