ANDRZEJ WAJDA
Reżyser filmowy i teatralny, laureat wielu światowych nagród. Fundator Muzeum Sztuki i Techniki Japońskiej „Manggha” w Krakowie, kawaler japońskiego Orderu Wschodzącego Słońca.
Ur. 6.03.1926 w Suwałkach – zm. 9.10.2016 w Warszawie.
KRAKÓW – MALARSTWO
Po wojnie studiuje na Akademii Sztuk Pięknych w Krakowie. W międzyczasie dołącza do Grupy Młodych Plastyków. Czerpie ona inspirację z nurtów prymitywizmu, surrealizmu i abstrakcjonizmu. Nieco później Wajda łączy się z Grupą Samokształceniową Andrzeja Wróblewskiego.
FILM
W 1949 roku podejmuje studia reżyserskie w łódzkiej Szkole Filmowej.
Pełnometrażowy debiut reżysera to film „Pokolenie” z 1954 roku, na podstawie powieści Bohdana Czeszki. Grają w nim m.in. Roman Polański, Tadeusz Łomnicki, Tadeusz Janczar i Zbigniew Cybulski.
Pierwszy międzynarodowy sukces Wajda odnosi w 1956 roku z filmem „Kanał” opowiadającym o losach powstańców warszawskich. Reżyser otrzymuje Srebrną Palmę na Międzynarodowym Festiwalu Filmowym w Cannes – według filmoznawców to moment początkowy tzw. „polskiej szkoły filmowej”.
W 1958 roku reżyseruje „Popiół i diament”, za który otrzymuje nagrodę Międzynarodowej Federacji Krytyków Filmowych.
Już jako ceniony na arenie międzynarodowej reżyser, w 1962 roku, kręci w Jugosławii „Powiatową Lady Makbet” – film opowiadający o losach zesłańców syberyjskich.
W 1967 roku ginie tragicznie Zbigniew Cybulski – jeden z ulubionych aktorów Wajdy, zarazem jego bliski przyjaciel. Jako wyraz hołdu dla zmarłego powstaje osobisty w tym kontekście film „Wszystko na sprzedaż”.
LATA 70. i 80.
W 1971 roku Wajda reżyseruje film „Brzezina” oparty na opowiadaniu Jarosława Iwaszkiewicza. Szczególnie doceniony zostaje na Międzynarodowym Festiwalu Filmowym w Moskwie, gdzie zdobywa główną nagrodę. Sukces ten powtarza wkrótce film „Ziemia obiecana” na podstawie powieści Reymonta. „Ziemia obiecana” dostaje też Grand Prix na Festiwalu Polskich Filmów Fabularnych i zostaje nominowana do Oscara. Jej premierę w Stanach Zjednoczonych odwołano ze względu na oskarżenia filmu o przekazywanie treści antysemickich.
W 1975 roku Andrzej Wajda wraz z Krzysztofem Zanussim występuje publicznie na Forum Filmowców w Gdańsku, zarzucając władzy hamowanie swobody twórczej. Jako wyraz buntu powstaje film „Człowiek z marmuru”, który otrzymuje nagrodę FIPRESCI na Międzynarodowym Festiwalu Filmowym w Cannes. Film ten uznaje się za manifest tzw. kina moralnego niepokoju.
W 1979 roku ukazuje się film „Panny z Wilka”, który, doceniany przede wszystkim za doskonałą grę aktorską, zostaje nominowany do Oscara dla najlepszego filmu nieanglojęzycznego. Co więcej – jeszcze w tym samym roku Wajda reżyseruje film „Dyrygent” nagrodzony nagrodą FIPRESCI w San Sebastian. Wtedy też obejmuje funkcję prezesa Stowarzyszenia Filmowców Polskich.
Zainspirowany losami ludzi „Solidarności”, w 1981 roku tworzy film „Człowiek z żelaza”. Obraz, nie wspominając o silnej i emocjonalnej recepcji w Polsce, spotyka się z entuzjastycznym odbiorem krytyków na świecie. Zdobywa Złotą Palmę w Cannes i zostaje nominowany do Oscara.
W 2002 roku zakłada wraz z Wojciechem Marczewskim Mistrzowską Szkołę Reżyserii Filmowej.
Kolejnym filmem Wajdy nominowanym do Oscara jest „Katyń” z 2007 roku, skupiający się na ludzkim wymiarze tragedii wojennej. Ostatnim filmem Wajdy są „Powidoki”.
NAGRODY I MANGGHA
Podsumowując liczne nagrody i wyróżnienia polskiego reżysera trzeba wymienić weneckiego Honorowego Złotego Lwa za dorobek życia, Honorowego Oscara za całokształt twórczości, Honorowego Złotego Niedźwiedzia w Berlinie, Złotą Palmę, Césara i Europejską Nagrodę Filmową „Felix”.
W 1994 roku artysta przeznacza Nagrodę Kioto, w wysokości 340 tys. dolarów, na budowę Muzeum Sztuki i Techniki Japońskiej „Manggha” w Krakowie.
Grób Andrzeja Wajdy znajduje się na cmentarzu Salwatorskim w Krakowie.
Korzystano m.in. z: wajda.pl, filmpolski.pl
Foto: commons.wikimedia.org, domena publiczna, przełom lat 60. i 70.
