BRONISŁAW PIŁSUDSKI
Antropolog kultury, badacz języka i kultury Ajnów, ludów wysp Sachalin i Hokkaido.
Ur. 2.11.1866 w Zułowie – zm. 17.05.1918 w Paryżu.
ZSYŁKA
Od 1874 roku mieszka w Wilnie, gdzie wraz z bratem – Józefem – organizuje kółko samokształceniowe „Spójnia”. W roku 1886 wyjeżdża do Petersburga, zdaje egzamin na bakałarza i rozpoczyna naukę na wydziale prawa miejscowego uniwersytetu. Z prawem wiąże swoją przyszłość. Jednak rok później przygotowuje się do przeprowadzenia zamachu na cara Aleksandra III. Spisek ulega dekonspiracji, Piłsudski w konsekwencji zostaje skazany na karę śmierci, zamienioną na 15 lat katorgi i zesłanie na wyspę Sachalin.
AJNOWIE
Początkowo pracuje przy wycince lasu, z czasem jednak zaczyna się cieszyć względami lokalnej administracji. Jest nietypowym „białym” – znajduje wspólny język z lokalnymi mieszkańcami. Przyznaje: „pokochałem tych ludzi”. Po 10 latach pozostałe części wyroków zostają zamienione na zakaz opuszczania rosyjskiego Dalekiego Wschodu. Przyjmuje propozycję badania kultury Ajnów, Gilaków, Oroków i Mangunów od Cesarskiej Akademii Nauk. W tym czasie osiedla się w wiosce Ai, gdzie żeni się z Ciuusammą, krewną wodza wioski. Udaje się na Hokkaido w celu badania kultury Ajnów, co owocuje powstaniem unikatowych nagrań dźwiękowych rejestrujących język Ajnów na 100 wałkach woskowo-kauczukowych. W roku 1947 wałki odnaleziono w willi Koroniłowiczówka w Zakopanem. W latach osiemdziesiątych trafiają do specjalistycznego laboratorium w Japonii, gdzie udaje się ich zapis odczytać.
JAPONIA I PARYŻ
Po wybuchu wojny rosyjsko-japońskiej Piłsudski trafia do Japonii, gdzie dzięki przyjaźni z pisarzem i poetą Shimeiem Futabateiem zawiązuje Towarzystwo Japońsko-Polskie.
W roku 1917 wyjeżdża do Paryża. Żyje bardzo biednie choć wygłasza wykłady w paryskich uczelniach. Rok później umiera tragicznie – tonie w Sekwanie nieopodal Pont Neuf. Śmierć jest prawdopodobnie samobójcza i ma związek ze zdiagnozowaną depresją. Pochowany zostaje na cmentarzu na cmentarzu Les Champeaux w Montmorency pod Paryżem.
Piłsudski przechodzi do historii jako twórca słowników z języków ainu, gilackiego, orockiego oraz języka Mangunów, autor rozległych opisów ich obyczajów, podań i legend. Ważnym elementem jego pracy są także fotografie, zapisy fonograficzne i filmowe.
W roku 2000 na cmentarzu zasłużonych na Pęksowym Brzysku staje symboliczna mogiła, zaś w roku 2013 w Shiraoi na Hokkaido pomnik-popiersie Bronisława Piłsudskiego.
Korzystano z: „Piłsudski Bronisław – zesłaniec, etnograf, bohater” dokument w reż. Waldemara Czechowskiego 2016
Foto: commons.wikimedia.org, domena publiczna
