MARIAN KOWALSKI, Мариан Альбертович Ковальский
Polski astronom działający głównie w Rosji, przez ponad 30 lat profesor Uniwersytetu w Kazaniu.
Ur. 3.08.1821 w Dobrzyniu nad Wisłą – zm. 28.05.1884 w Kazaniu w Rosji.
Rodzi się w zubożałej polskiej rodzinie szlacheckiej w Dobrzyniu nad Wisłą. Po ukończeniu gimnazjum w Płocku wyjeżdża na rok do Warszawy, później udaje się na studia do Petersburga. Początkowo chce wstąpić do Instytutu Inżynierów Komunikacji, ale ze względu na polskie pochodzenie nie zostaje przyjęty – trafia natomiast na Drugi Oddział Filozoficzny (Wydział Matematyczny) Uniwersytetu Petersburskiego.
PETERSBURG I WYPRAWY
W roku 1847 zdobywa tytuł magistra na podstawie pracy o perturbacjach ruchu komet. Pracuje wówczas w obserwatorium astronomicznym w Pułkowie jako pracownik naukowy.
W konsekwencji uznania, jakie zdobywa pracując w obserwatorium, otrzymuje propozycję
udziału w wyprawie Rosyjskiego Towarzystwa Geograficznego na północny Ural. Wyprawa trwa dwa lata, podczas których Kowalski wyznacza współrzędne geograficzne, dokonuje pomiarów hipsometrycznych i bada natężenie siły ciężkości oraz magnetyzmu ziemskiego między ujściami Peczory i Obu. Badacz pokonuje ogromne dystanse, w całości pieszo (za wyjątkiem kilku odcinków, które wymagają nart). W notatkach z podróży mówi, że zmęczenie fizyczne i wszelkie niewygody są błahe, kiedy spojrzy się przez pryzmat tego, co było dane mu zobaczyć.
De Petersburga powraca w 1849 roku i od razu podejmuje się opracowania wszystkich materiałów z wyprawy. Dzięki temu sukcesowi zostaje powołany na Uniwersytet Kazański w charakterze adiunkta przy katedrze astronomii. Wykłady rozpoczyna w 1850 roku. Na Uniwersytecie pozostaje przez kolejne 34 lata, aż do śmierci.
KAZAŃ
Od 1854 roku pełni funkcję dyrektora obserwatorium oraz dziekana wydziału fizyki i matematyki na Uniwersytecie w Kazaniu. Zajmuje się wówczas przede wszystkim badaniami nad Neptunem, które owocują pracą naukową „Teoria ruchu Neptuna”. Praca ta zostaje podstawą do uzyskania tytułu doktora, a szczególnie doceniono zawarte w niej obliczenia orbity planety.
Do najważniejszych osiągnięć Kowalskiego należy również zbadanie ruchu własnego 3136 gwiazd z katalogu astronoma Jamesa Bradleya, co z kolei umożliwia ustanowienie pierwszej użytecznej metody wydedukowania obrotu Drogi Mlecznej.
W 1862 roku zostaje członkiem korespondentem Petersburskiej Akademii Nauk.
Korzystano z: Wspomnienie o Marianie Kowalskim, wybitnym polskim astronomię, profesorze uniwersytetu w Kazaniu /1821-1884/, B. Tomczak, 1977 r.
Foto: Marian Kowalski, domena publiczna
