MARIA SZYMAŃSKA Marija Šimanska
Chemiczka i farmakolog polskiego pochodzenia pracująca na Łotwie, działaczka polskiej konspiracji, przewodnicząca Związku Polaków na Łotwie. Jeden z najaktywniejszych naukowców ówczesnej Łotwy.
Ur. 23.04.1922 w Dyneburgu – zm. 10.07.1995.
Przychodzi na świat w polskiej rodzinie mieszkającej na Łotwie. Uczy się w polskiej szkole w Dyneburgu, następnie wstępuje na Łotewski Uniwersytet Państwowy, gdzie studiuje farmację. Jednak już po semestrze porzuca studia żeby dołączyć do działań polskiego podziemia. Podczas II wojny światowej działa w strukturach AK na Łotwie, w konsekwencji w 1943 roku trafia do obozu koncentracyjnego Stutthof.
KARIERA NAUKOWA
Po wojnie Maria Szymańska wraca na studia i w 1948 roku kończy je, a następnie podejmuje pracę w Akademii Nauk Łotewskiej SRR, jednocześnie przygotowując się do doktoratu.
W 1952 roku otrzymuje tytuł doktora, tym samym stając się jedną z trzech kobiet, które jako pierwsze zdobywają doktorat z chemii w Związku Radzieckim. Od 1957 roku przez kilkanaście lat pełni funkcję wicedyrektora Instytutu Syntezy Organicznej, w ramach którego współtworzy laboratorium syntezy katalitycznej.
Jest autorką 450 artykułów naukowych, 5 monografii, 56 wynalazków oraz laureatką Państwowej Nagrody ZSRR. Przez lata sprawuje funkcję redaktorki pisma „Latvijas Ķīmijas Žurnāls” oraz „Latvijas Farmaceitu Žurnāls”, a w latach 1978-1994 przewodniczy Towarzystwu Naukowemu Farmaceutów Łotewskich.
DZIAŁALNOŚĆ POLONIJNA
Od końca lat 80. angażuje się w działalność polonijną, a w latach 1992-1993 pełni funkcję prezesa Związku Polaków na Łotwie. W tym samym czasie jest również redaktorką naczelną pisma „Polak na Łotwie”.
Za zasługi zostaje uhonorowana Krzyżem Oficerskim Orderu Odrodzenia Polski, Krzyżem Armii Krajowej oraz Krzyżem Oświęcimskim.
Umiera 10 lipca 1995 roku w Rydze, spoczywa na cmentarzu katolickim w Dyneburgu. Pośmiertnie zostaje odznaczona nagrodą Gustavsa Vanagsa za badania nad nietradycyjnymi metodami chemii katalitycznej związków heterocyklicznych.
Korzystano z: en.wikipedia.pl, plwiki.pl, lcv.lv
Foto: Scientific Journal of Riga Technical University The Humanities and Social Science. History of Science and Higher Education2011, vol.18
