JAN SZCZEPANIK
Twórca filmowego systemu kolorowego obrazu ruchomego, wynalazca.
Ur. 13.06.1872 w Rudnikach k/Mościsk – zm. 18.04.1926 w Tarnowie.
POCZĄTKI
Rodzi się jako nieślubny syn chłopki. Jego edukacja ogranicza się do szkoły ludowej, gimnazjum i seminarium nauczycielskiego. Do 1896 roku pracuje w zawodzie nauczyciela w prowincjonalnych podkrośnieńskich szkołach. Rezygnując z posady, postanawia zająć się swoją prawdziwą pasją – wynalazkami. Jest typowym wynalazcą tamtych czasów: całe dnie spędza w pracowni, sąsiedzi postrzegają go jako ekscentrycznego dziwaka.
WYNALAZKI
W czasie I wojny światowej, ze względu na renomę swoich wynalazków, otrzymuje zlecenie od rządu niemieckiego na maszynowe utkanie kilkudziesięciometrowego gobelinu, przedstawiającego wielkie zwycięstwa Niemiec. Szczepanik konstruuje maszynę tkającą, jednak klęska wojenna zleceniodawcy anuluje zamówienie.
Po wojnie angażuje się w rozwój kinematografii, rozpoczyna prace nad filmem barwnym. W roku 1897 patentuje telektroskop – urządzenie do przesyłania ruchomego obrazu kolorowego z dźwiękiem na odległość. W latach 1918-25 tworzy system filmu barwnego, realistycznie oddającego kolory. Na jednym z pierwszych pokazów widzowie oglądają nagraną operację chirurgiczną ze szpitala Langbeck – Virchov, obraz okazuje się być na tyle sugestywny, że widzowie… mdleją i wymiotują na widok rozciętego ciała.
Jan Szczepanik nie ogranicza się do filmu – opracowuje pod względem technologicznym produkcję wynalazku Kazimierza Żeglenia, czyli materiału kuloodpornego. Kamizelki z niego wykonane przynoszą mu sławę i najwyższe hiszpańskie odznaczenie państwowe, ratując przed zamachem króla hiszpańskiego Alfonsa XIII. Takie odznaczenie chce wręczyć wynalazcy także car Mikołaj II, ten jednak odmawia przyjęcia orderu z pobudek patriotycznych. Ostatecznie car wręcza mu złoty zegarek wysadzany brylantami.
Mimo doniosłości swoich wynalazków, niezaprzeczalnej sławy i szacunku, pod koniec życia nie powodzi mu się. Koszty wyświetlania filmów barwnych są wysokie, ponadto trudno w tym czasie znaleźć sponsorów. Dodatkowo pojawia się problem zdrowotny – nowotwór. W roku 1926 rodzina zostaje wezwana telegraficznie do Berlina, zastaje chorego w stanie krytycznym. Zgodnie z jego ostatnią wolą, przewożą go do Tarnowa. 18 kwietnia tegoż roku umiera.
Od 2003 r. działa fundacja im. Jana Szczepanika, której głównym celem jest popularyzacja wiedzy o swoim patronie. W Tarnowie stają dwa pomniki wynalazcy. W roku 2013 powstaje film dokumentalny o Szczepaniku pt. „Galicyjski geniusz”.
Wynalazca zostaje pochowany na Starym Cmentarzu w Tarnowie.
Korzystano m.in. z: med.edu.pl, Sławomir Łotysz „Historia sporu o pewien wynalazek: Jan Szczepanik, Kazimierz Żegleń i kamizelka kuloodporna” Analecta 18
