TOMASZ FRANCISZEK BARTMAŃSKI (FRANCISCO DE BARTMANSKI)
Podróżnik, publicysta, jeden z najwybitniejszych inżynierów okresu Wielkiej Emigracji.
Ur. 17.12.1797 w Warszawie – zm. 21.03.1880 w Tadaniach.
Walczy w randze podpułkownika w powstaniu listopadowym. Po jego upadku udaje się na emigrację do Niemiec, później dołącza do Wielkiej Emigracji i przenosi się do Francji. W latach 1832-37 pracuje jako inżynier, przez kolejne trzy lata tę samą funkcję pełni w Algierze. W roku 1842 obejmuje kierownictwo budowy najdłuższego wówczas, 4600-metrowego, tunelu we Francji. Projektuje szereg kanałów, dróg i mostów. Tworzy plany fortyfikacji Aleksandrii, Jest również autorem koncepcji budowy kanału łączącego Morze Śródziemne z Morzem Czerwonym.
W Hiszpanii kieruje budową kolei relacji Madryt-Aranjuez, projektuje linię kolejową z Walencji do Kartageny, buduje także miejską gazownię w Madrycie. Przenosi się do Andaluzji, gdzie zakłada wielotysięczną plantację drzewek oliwnych, dla której projektuje m.in. własny system irygacyjny.
W roku 1848 pisze podręcznik „Manual de economía domestica, rural y de curiosidades artisticas„, wydany osiem lat później po polsku jako „Ekonomija domowa czyli Przepisy tyczące się gospodarstwa wiejskiego i domowego, z dodatkiem objaśnień osobliwości artystycznych”. Cały podręcznik jest dostępny online tutaj, w zasobach archiwalnych Polona w domenie publicznej.
W roku 1851 powraca do Warszawy. Pochowany w rodzinnym grobowcu w Tadaniach.
Korzystano m.in. z: eduteka.pl
