ALEKSANDER TANSMAN, ALEXANDRE TANSMAN
Kompozytor, pianista i dyrygent.
Ur. 11.06.1897 w Łodzi – zm. 15.11.1986 w Paryżu.
ŁÓDŹ I WARSZAWA
Pochodzi z łódzkiej rodziny żydowskiej, w domu mówi się po polsku i francusku. Aleksander chodzi do polskiego gimnazjum. Edukację muzyczną rozpoczyna pod okiem Nauma S. Podkaminera, Sandora Vása oraz, w łódzkim Konserwatorium, Wojciecha Gawrońskiego. Jako nastolatek występuje już w Łódzkiej Orkiestrze Symfonicznej.
Przenosi się do Warszawy, by kontynuować studia nad teorią muzyki i kompozycją, co więcej – na Uniwersytecie Warszawskim studiuje prawo. Wstępuje w roku 1918 do Legii Akademickiej.
PARYŻ
Rok później, już w niepodległej Polsce, wygrywa konkurs kompozytorski. W tym samym roku wyjeżdża do Paryża, gdzie będzie tworzył aż do końca życia, z przerwą na lata II wojny, które spędzi w USA. Po latach w wywiadzie radiowym przyzna: „Mój przyjazd w 1919 do Paryża był raczej awanturą. Znalazłem się bez środków materialnych, na szczęście wkrótce poznałem Ravela”. Debiutuje w Paryżu z solowym recitalem pianistycznym w roku 1920 grając własne utwory.
KONCERTY
Uznanie i popularność zdobywa już w latach dwudziestych. Podczas dwu amerykańskich tournée w latach 1927 i 1929 jego utwory grają m.in. The Boston Symphony Orchestra, The Philharmonic-Symphony Society of New York i The Philadelphia Orchestra.
W latach 1932–1933 odbywa triumfalne światowe tournée, podczas którego cesarz Japonii wręcza mu medal Jiji Shimpo „w uznaniu wybitnego wkładu do sztuki światowej”. Oferuje muzykowi również – nie ma żartów – tytuł… samuraja. Od roku Tansman 1938 ma już obywatelstwo francuskie.
Koncertuje regularnie, zarówno jako pianista, jak i dyrygent, w Europie, Azji i Ameryce Północnej. Komponuje także muzykę filmową, w roku 1945 ścieżka do filmu „Paris Underground” otrzymuje nominację do Oscara.
W 1977 roku Tansman zostaje przyjęty do belgijskiej Académie Royale. W 1979 roku Związek Kompozytorów Polskich przyznaje mu członkostwo honorowe.
MUZYKA
Tansman uważany jest za współtwórcę neoklasycyzmu w muzyce światowej. Komponuje muzykę symfoniczną, utwory na chór i orkiestrę, muzykę baletową, dzieła na rozmaite instrumenty. Ilustruje muzyką spektakle teatralne i słuchowiska radiowe. Kompozycje są śmiałe i nowoczesne, zarazem nawiązują do tradycji polskiej i żydowskiej, autor wplata w utwory również elementy muzyki Wschodu. Dzieła Tansmana są rozpoznawalne m.in. przez stosowanie oryginalnych rozwiązań harmonicznych, np. tzw. akordu „drapacza chmur”. Od początku lat dwudziestych przez kolejnych sześć dekad u Tansmana zamawiają nowe kompozycje światowe orkiestry, filharmonie, opery i organizatorzy festiwali.
Aleksander Tansman umiera w roku 1986, zostaje pochowany na paryskim cmentarzu Saint-Mondé.
TANSMAN, FRANCJA I POLSKA
Jest rok 1983, kiedy Janusz Cegiełła – pianista, dziennikarz i krytyk muzyczny wydaje książkę o bohaterze niniejszego biogramu. Aleksander Tansman pisze osobiste słowa do polskich czytelników: „Drodzy Czytelnicy, bardzo jestem rad, że za pośrednictwem tej książki dotrze do Was wieść o mnie, moim życiu i mojej twórczości. Wprawdzie od 1919 roku przebywam stale za granicą, ale – jak przecież z tych słów moją ręką pisanych wynika – nie zapomniałem języka ojczystego i nadal swobodnie nim się posługuję. Oczywiście wiele zawdzięczam Francji, ale nikt, kto kiedykolwiek słyszał moje utwory, nie może mieć wątpliwości, że byłem, jestem i na zawsze pozostanę kompozytorem Polskim. Ostatnio spotyka mnie coraz więcej dowodów sympatii ze strony Polaków. Ogromnie mnie wzrusza to zainteresowanie. Szczerze mówiąc, trochę już zdążyłem od niego odwyknąć, tak że każdy nowy jego przejaw urasta do radosnej niespodzianki. /…/ Być może zrozumieją Państwo motywy, którymi kierowałem się w 1938 roku, zmieniając paszport. Mój ówczesny, nieco demonstracyjny protest stał się już dziś historią, ale moje przywiązanie do Polski pozostaje wciąż niezmienne. Nadal żyję na co dzień problemami moich Rodaków, boleję nad ich trudnościami, cieszę się z ich osiągnięć.”
Korzystano m.in. z: culture.pl, polskieradio.pl rozmowa Janusza Cegiełły z Aleksandrem Tansmanem z roku 1971, Janusz Cegiełła „Dziecko szczęścia. Aleksander Tansman i jego czasy” Warszawa 1986
