STEFANIA ULANOWSKA
Pisarka, poliglotka, badaczka folkloru, symboliki ludowej i języka łatgalskiego, jedna z pierwszych etnolożek w kraju.
Ur. w 1839 na terenie obecnej Białorusi – zm. po 1912.
Szczegóły młodości Ulanowskiej nie są znane. W 1862 roku zamieszkuje wraz z mężem i synem w Wilnie, jednak wkrótce w wyniku uczestnictwa w powstaniu styczniowym mąż Stefanii – Władysław – zostaje zesłany do Rosji. Po jego powrocie z zesłania, w 1871 roku, rodzina przenosi się do Krakowa, niestety po dwóch latach Władysław umiera na cholerę. Wkrótce Stefania wraz z synem wyjeżdżają na Łotwę.
W 1883 roku, mieszkając ponownie w Krakowie, Ulanowska wydaje swoją pierwszą publikację naukową, czyli „Godne święta w górach”. W drugiej połowie lat 80. XIX wieku bada tradycyjną kulturę Łotyszy z rejonów Wielon. W latach 90. przenosi się do Moskwy, gdzie pracuje jako korespondentka „Kuriera Warszawskiego”. W tym czasie pisze fragment do zbiorowego dzieła „Upominek. Książka zbiorowa na cześć Elizy Orzeszkowej”, pracuje również jako nauczycielka domowa.
ETNOLOGIA
Podejmuje współpracę z Akademią Umiejętności w Krakowie, dla której gromadzi materiały ludoznawcze. Na przestrzeni lat Akademia wydaje ponad 60 publikacji jej autorstwa, głównie esejów o symbolice ludowej i monografii, ale też kilka nowel i sztuk teatralnych. Za najważniejsze dokonanie Ulanowskiej uznaje się trzytomowe dzieło „Łotysze Inflant polskich, a w szczególności z gminy wielońskiej pow. rzeżyckiego. Obraz etnograficzny przez Stefaniję Ulanowską”, będące wynikiem badań terenowych nad łatgalską odmianą języka łotewskiego. Zawiera ono zbiór łatgalskich pieśni, przysłów, bajek i zagadek, przetłumaczonych na język polski.
Godnym uwagi jest fakt, że w swoich badaniach Ulanowska wykorzystuje nowoczesne, jak na tamte czasy, metody. Stosuje obserwację uczestniczącą, przeprowadza również wywiady. Charakterystyczne dla jej opracowań są niekonwencjonalne wówczas tematy: badanie m.in. obyczajowości seksualnej czy skupianie się na grupach niedominujących.
Prawdopodobnie przed 1912 rokiem powraca na Białoruś, niestety jej dalsze losy są nieznane.
Korzystano m.in. z: Andrzej Rataj, Stefania Ulanowska. Tajemniczy życiorys, niepublikowane fragmenty twórczości, Białystok 2016,
Foto: Upominek. Książka zbiorowa na cześć Elizy Orzeszkowej (1866–1891), Kraków – Peters-burg 1893
