Marian Smoluchowski, domena publiczna via Wikimedia Commons
Marian Smoluchowski, domena publiczna via Wikimedia Commons

MARIAN SMOLUCHOWSKI

Fizyk, wykładowca, najmłodszy profesor Monarchii Austro-Węgierskiej.

Ur. 28.05.1872 w Vorderbrühl pod Wiedniem – zm. 5.09.1917 w Krakowie.

Kończy z najwyższym wyróżnieniem Uniwersytet Wiedeński. Obejmuje następnie stanowisko profesora nadzwyczajnego fizyki teoretycznej Uniwersytetu Lwowskiego, później – wieku lat 31 – profesora zwyczajnego. W konsekwencji jest najmłodszym profesorem całej Monarchii.

W roku 1904 przedstawia argumenty potwierdzające możliwość obserwacji fluktuacji wielkości fizycznych spowodowanych ziarnistą strukturą materii. Dzięki temu, wspólnie z Albertem Einsteinem, wyjaśnia zjawisko ruchów Browna. Ten dowód ostatecznie przekonuje środowisko naukowe do zaakceptowania istnienia atomów, a także pomaga odpowiedzieć na pytanie, skąd bierze się niebieski kolor nieba.

Jest jednym z prekursorów wykorzystania teorii probabilistycznej i procesów losowych jako narzędzi do opisu zjawisk fizycznych.

Członkowie Polskiego Towarzystwa Przyrodników im. Kopernika, przed 1913, domena publiczna
Członkowie Polskiego Towarzystwa Przyrodników im. Kopernika, przed 1913, Archiwum Nauki PAN i PAU, domena publiczna

Ponadto, poza działalnością naukową, wraz z bratem Tadeuszem oddaje się wspinaczce. Należy do czołówki ówczesnych alpinistów mając na koncie kilkanaście pierwszych wejść na szczyty i kilkadziesiąt nowych dróg. Poza tym jako pierwszy Polak wspina się m.in. na Matterhorn, Zinalrothorn, Dent Blanche, Finsteraarhorn i Breithorn.

Umiera już w roku 1917, zaledwie dwa miesiące po wyborze na rektora UJ.

Po przedwczesnej śmierci wielu ludzi nauki publikuje wspomnienia o naukowcu, pierwszym z nich jest Albert Einstein. Najsławniejszy fizyk świata komentuje śmierć Smoluchowskiego słowami: „Zbyt wcześnie przeciął los jego natchnioną działalność jako badacza i nauczyciela… dzierżmy wysoko jego wzór i dzieło”.

Jego imię nosi Instytut Fizyki Uniwersytetu Jagiellońskiego, a także ulice w Krakowie, Poznaniu i Wrocławiu. Polskie Towarzystwo Fizyczne ustanowiło Medal Mariana Smoluchowskiego nadawany za wybitne osiągnięcia w dziedzinie fizyki. Grób profesora Smoluchowskiemu znajduje się na Cmentarzu Rakowickim w Krakowie.

Korzystano m.in. z: smoluchowski.uj.edu.pl, wikipedia, naukawpolsce.pap.pl

NAUKI PRZYRODNICZE