Ambros

Amerykański biolog VICTOR AMBROS (czyt.: ambros, ur. 1953 w Hanoverze, NH, USA), syn Longina Ambrosa – polskiego robotnika przymusowego w III Rzeszy, zostaje w roku 2024 laureatem Nagrody Nobla w dziedzinie medycyny/fizjologii. Wraz z Garym Ruvkunem zostaje wyróżniony za odkrycie cząstki mikroRNA.

Ojciec Victora – Longin Ambros, urodził się w Polsce – w Dordziszkach w ówczesnym województwie wileńskim – w roku 1923 jako syn Wiktora Ambrosa i Małgorzaty, z domu Pawłowskiej. Był wyjątkowo zdolnym uczniem. W czasie drugiej wojny światowej trafił na roboty do III Rzeszy. Tuż po wojnie zostaje tłumaczem armii amerykańskiej, w końcu udaje się do USA, gdzie poznaje przyszłą żonę Clarę Melissę Brown. Para przeprowadza się na farmę w Vermont, zajmują się uprawą ziemi. „Moje rodzeństwo i ja dorastaliśmy pośród krów i świń, i pomagaliśmy siać i zbierać kukurydzę, pomagaliśmy w pracach tego rodzaju.” – wspomina Victor w wywiadzie dla „Journal of Cell Biology”.

Victor Ambros może czuć się doceniony przez środowisko naukowe, od początku XXI wieku praktycznie co rok otrzymuje jedną z ważnych nagród przyznawanych przez ośrodki naukowe z całego świata. Nobel koronuje tę listę.

Doktorat honoris causa przyznaje Victorowi Ambrosowi Politechnika Śląska.

Apollinaire

Francuski poeta, pisarz i krytyk sztuki GILLAUME APOLLINAIRE (czyt.: gijom apolineer; ur. 1880 w Rzymie, zm. 1918 w Paryżu) to syn polskiej szlachcianki Angeliki Kostrowickiej i Franceska Flugiego d’Aspermonta – rzymskiego arystokraty o korzeniach szwajcarskich. Apollinaire współtworzy szaloną cyganerię paryskiego Montparnasse’u, pisze łamiące schematy poezje, wymyśla również termin „surrealizm”. Angelika Kostrowicka (znana później w Rzymie i Paryżu jako Nangeliska De Kostrowitsky) pochodzi z majątku spod Nowogródka, skąd – jeszcze jako nastolatkę – rodzice wywożą ją do Italii. 

Uczy się w elitarnym klasztornym pensjonacie, z czasem jednak jej wyrazisty temperament nie pozostawia szacownej rzymskiej instytucji wyboru – jako czarna owca zostaje z przykładnego stadka oficjalnie wydalona. W tym czasie zakochuje się we Francesku Flugim d’Aspermoncie, w efekcie którego to związku świat szczęśliwie zyskuje wkrótce jednego z najsławniejszych poetów w historii.

Więcej >> „O życiu i twórczości Guillaume’a Apollinaire’a mówi Julia Hartwig. Audycja Joanny Szwedowskiej i Ewy Stockiej-Kalinowskiej z cyklu „Strefa słowa” (PR, 2012)

Axelrod

Biochemik i farmakolog, laureat Nagrody Nobla w dziedzinie medycyny z roku 1970 JULIUS AXELROD (ur. 1912 w Nowym Jorku, zm.2004 w Rockville, USA) był synem żydowskich imigrantów z polskiej Galicji, którzy poznali się i pobrali już w USA. Izydor – ojciec zajmował się plecionkarstwem – wyplatał kosze.

Julius Axelrod Nagrodę Nobla otrzymał wspólnie z Ulfem von Eulerem i Bernardem Katzem za „odkrycia dotyczące mediatorów synaptycznych, mechanizmów ich uwalniania, gromadzenia i unieczynniania”. Wnioski, do których doszli uczeni, wydatnie posunęły naprzód proces leczenia w zakresie neurologii i psychiatrii.

„Successful scientists are generally recognized at a young age. They go to the best schools on scholarships, receive their postdoctoral training fellowships at prestigious laboratories, and publish early. None of this happened to me.” – pisze o swoich trudnych początkach w nauce w wydanej w roku 1998 zbiorowej pracy „The History of Neuroscience in Autobiography”.

Ciołkowski

„Złączyłem w sobie krew rosyjską, polską, tatarską i jeszcze, zdaje się, ukraińską” – pisze o sobie KONSTANTY CIOŁKOWSKI (Константин Эдуардович Циолковский, ur. 1857 Iżewskoje, zm. 1935 Kaługa) – odkrywca, wizjoner i pionier astronautyki. Ojcem wynalazcy był pochodzący z wołyńskiej szlacheckiej rodziny herbu Jastrzębiec Polak Edward Ciołkowski, matką zaś Maria Iwanowna Jumaszewa, Rosjanka „z domieszką krwi tatarskiej”. Ojca opisuje się jako „mądrego, dumnego, zasadniczego, o silnym, ale trudnym charakterze”, co – jak się wydaje – logistycznie nie ułatwiało życia rodzinie. Pracował kolejno jako leśniczy, nauczyciel gimnazjalny, urzędnik, często zmieniał zarówno prace, jak i miejsca ich wykonywania.

Matka, wykształcona i oddana wychowaniu potomstwa, przedstawia nieco odmienną naturę. Wydaje się, że to ona właśnie, dzięki swojemu przykładowi, sprawia, że Kostia od wczesnej młodości przepada za nauką. Niestety Konstanty powoli traci słuch, matka wcześnie umiera. Ojciec, świadomy talentu syna, wysyła go na Uniwersytet w Moskwie.

Ostatnich 40 lat Ciołkowski spędza w Kałudze bez ustanku pracując nad teoretycznymi podstawami astronautyki, wspomagając się przy tym własnoręcznie zaprojektowanymi urządzeniami. Pod koniec życia stwierdza: „Teraz jestem dokładnie przekonany o tym, że moje marzenie – podróże międzyplanetarne – teoretycznie przeze mnie uzasadnione, przekształci się w rzeczywistość.

Pracowałem czterdzieści lat nad silnikiem odrzutowym i myślałem, że wycieczka na Marsa zacznie się dopiero za wieleset lat. Ale terminy zmieniają się. Wierzę, że wielu z was będzie świadkami pierwszej podróży poza atmosferę”. 

Konstanty Ciołkowski ma swoje ulice m.in. w Warszawie, Łodzi, Gdańsku, Gliwicach, Krakowie, Białymstoku (najdłuższa ulica miasta), Rudzie Śląskiej, Zabrzu i Czeladzi.

Więcej >> „Konstanty Ciołkowski: Per aspera ad astra” Konstantin Nikiforow, Miesięcznik UŚ; uwaga – ciekawe!

Citroën

André Citroën, twórca marki Citroën, urodził się w Paryżu jako syn Louisa Citroëna i pochodzącej z bogatej, wielopokoleniowej rodziny warszawskich Żydów Maszy Amalii Kleinmann. Masza była jedną z jedenaściorga dzieci Miriam i Izaaka Kleinmannów. Dziś groby jej rodziców znajdziemy na Cmentarzu Żydowskim przy ul. Okopowej.

Masza Amelia Kleinmann poznaje w Warszawie pochodzącego z Holandii, a zamieszkałego w Paryżu, handlarza diamentami Louisa (Leviego) Citroëna. Na marginesie: nazwisko Citroën („cytryna”) zostało wymyślone przez jego ojca, który postanowił, że dotychczasowe Limonenman, pochodzące od rodzinnych tradycji handlu owocami, jest zbyt skomplikowane. W 1870 r. Masza i Louis biorą ślub i przenoszą się do Paryża. Najmłodszym z pięciorga ich dzieci będzie Andre – przyszły inżynier.

W 1900 roku André Citroën ze szwagrem Bronisławem Goldfederem udają się do wsi Osiny pod Głowno, a dokładnie do Towarzystwa Akcyjnego Osińskiej Walcowni Miedzi, Mosiądzu i Drutu. Tutaj właśnie po raz pierwszy widzi drewniane koła o uzębieniu daszkowym, okazuje się, że działają ciszej, bezpieczniej, „przenoszą większe obciążenia” i są pod każdym w zasadzie względzie lepsze niż te używane do tej pory. Kupuje patent, po roku produkuje już takie przekładnie ze stali, od roku 1920 wreszcie – własne samochody. Fotografia obok odsłania tajemnicę pochodzenia charakterystycznych szewronów, czyli używanego po dziś dzień logo marki Citroen.

Charpak

Noblista w dziedzinie fizyki w roku 1992 GEORGE CHARPAK (czyt.: żoorż szarpak, ur. 1924 w Dąbrowicy/Sarnach, zm. 2010 w Paryżu) urodził się w żydowskiej rodzinie w polskiej wówczas Dąbrowicy koło Równego jako Jerzy Charpak lub Jerzy Szarpak. Na ulicy nazywają go Grisza. W domu rodzinnym państwa Charpaków – Moryca i Anny, z domu Szapiro, mówiono w jidisz. Jerzy jako jedyny uczył się polskiego.

Rodzina emigruje najpierw do Palestyny wraca do Francji w roku 1932. Z biedy. W czasie II wojny światowej, będąc nastolatkiem, działa w ruchu oporu. W roku 1944 trafia do niemieckiego obozu zagłady w Dachau, szczęśliwie udaje mu się doczekać wyzwolenia. W 1946 otrzymuje obywatelstwo francuskie. We Francji matka zajmuje się zarobkowo szyciem, ojciec – rozwozi śledzie do restauracji. Postanawiają natomiast zainwestowaćw edukację syna. I to z jakim skutkiem… Pod koniec lat 50. Georges Charpak pracuje już w CERN.

W 1992 roku otrzymuje Nagrodę Nobla w dziedzinie fizyki za wkład w opracowanie detektorów cząstek.

Coetzee

Laureat Literackiej Nagrody Nobla z roku 2003, dwukrotny laureat Nagrody Bookera JOHN COETZEE (czyt.: kutsji, ur. 1940 w Kapsztadzie) jest synem Very Hildred Wehmeyer. Jej dziadkiem zaś był Balcer Dubiel (lub Dubyl) ze wsi Czarnolas w Wielkopolsce. Pradziadek pisarza urodził się tu w roku 1844, zmarł w Stellenbosch (dzisiaj RPA) w wieku 78 lat. W dokumentach go dotyczących widnieje również nazwisko Dubiel i Du Biel oraz imię Balthazar.

Córką Balcera Dubiela i Anny Luizy Brecher była urodzona w roku 1873 Louise Amalia Du Biel.

Louise Amalia Du Biel wychodzi za Pietera Hendrika Wehmeyera. Ich córką jest urodzona w 1904 roku Vera Hildred Marie Wehmeyer.

Vera Hildred Marie Wehmeyer wychodzi za Zachariasa Coetzee. W roku 1940 w Kapsztadzie rodzi im się syn, który kiedyś zostanie wybitnym literatem…

Podczas wizyty w Polsce w roku 2006 pisarz odwiedził wieś Czarnylas, a także Odolanów, gdzie prapradziadek chodził do szkoły. John Coetzee jest doktorem honoris causa kilkunastu światowych uczelni, w tym Uniwersytetu Śląskiego i poznańskiego UAM.

Garbarek

Ojcem norweskiego saksofonisty jazowego Jana Garbarka (ur. 1947) był pochodzący z Osieka pod Jarocinem Czesław Garbarek (ur. 1920), matką – Norweżka Kari Nordbø. Podczas II wojny światowej Czesław trafia do obozu pracy przymusowej pod Hamburgiem. Więźniowie pracują przy budowie obiektów wojskowych dla III Rzeszy. W ramach tych prac zostaje przetransportowany do Norwegii, najpierw do okręgu Nordland, później – Trøndelag.

Czesław Garbarek poznaje tu przyszłą żonę – właściwie to Kari Nordbø, uczennica szkoły średniej w Follo, wypatruje Czesława zza płotu ogradzającego obóz jeniecki. Wkrótce, w roku 1946 wezmą w Oslo ślub. Rok później na świecie pojawi się Jan. Kiedy będzie miał 14 lat usłyszy w radiu Johna Coltrane’a…

więcej >> 

Goscinny

René Goscinny, autor między innymi tekstu serii o przygodach Mikołajka oraz scenariuszy komiksów o Asteriksie ilustrowanych przez Jean-Jacques’a Sempé, urodził się w Paryżu, w rodzinie imigrantów żydowskich pochodzących z Polski. Ojcem pisarza był wzięty chemik pochodzący z Warszawy – Stanisław Symcha Gościnny, mamą – Anna Bereśniak z Chodorkowa pod Żytomierzem. Para poznała się w Paryżu. Zamieszkali tu już razem w roku 1919. W roku 1928, dwa lata po narodzinach Rene cała rodzina wyemigruje do Buenos Aires. Ojciec znajduje dobrze płatną pracę w zawodzie, Rene i jego starszy brat Claude chodzą do dobrych szkół. Rodzina ma wsparcie w jednej z „polskich gmin żydowskich” zakładanych wówczas w Argentynie. Rene zaczyna tworzyć pierwsze komiksy, które sam ilustruje. Po przedwczesnej śmierci ojca wyjeżdża wraz z matką do Nowego Jorku, próbuje – bez powodzenia – zatrudnić się w Walt Disney Studio. Wracają do Francji, tutaj Rene zaciąga się do francuskiej piechoty, zostaje wojskowym… ilustratorem. Po zakończeniu służby wraca do Nowego Jorku, gdzie – jak się wkrótce okaże  – rozpoczyna wspaniałą karierę twórcy komiksów, powieści, scenariuszy, uwielbianych przez mniejszych i większych – bez żadnej przesady – na całym świecie”. Niestety cierpi poważne na dolegliwości kardiologiczne, umiera przedwcześnie, podczas badań, w wieku zaledwie 51 lat.

Na warszawskiej Saskiej Kępie działa Liceum Francuskie im. René Goscinnego (Lycée français de Varsovie René Goscinny), przed budynkiem szkoły od roku 2013 możemy obejrzeć pomnik-popiersie twórcy Mikołajka.

Hopfield

W roku 2024 Nagrodę Nobla w dziedzinie fizyki „za fundamentalne odkrycia i wynalazki, które umożliwiają uczenie maszynowe z wykorzystaniem sztucznych sieci neuronowych” odbierają wspólnie amerykańscy naukowcy: Geoffrey Hinton i JOHN JOSEPH HOPFIELD JR. Ten ostatni jest jednym z sześciorga dzieci Helen Staff Hopfield i urodzonego w 1891 roku w Kuczborku na północy Mazowsza fizyka Jana Józefa Chmielewskiego.

Ojciec przyszłego noblisty pochodzi z bardzo biednej rodziny, wychowuje się w Polsce w sierocińcu. Zostaje przygarnięty przez rodzinę niemieckich emigrantów mieszkających w Pensylwanii, wkrótce ją jednak opuszcza. Nie ma formalnego wykształcenia, ale zostaje przyjęty do pracy jako nauczyciel w lokalnej szkole. W roku 1913 dostaje się na Uniwersytet Syracuse, dziesięć lat później ma już doktorat uzyskany w Berkeley.  Od tego czasu używa angielskiej wersji imienia i nazwiska: John Joseph Hopfield, czyli tak samo jak wkrótce nazwie jednego ze swych synów. Jest specjalistą w dziedzinie spektroskopii. Stypendium Guggenheima pozwala mu na roczny pobyt w Berlinie w roku 1928. Wraca do Stanów, pracuje naukowo dla wojska, po wojnie kontynuuje pracę na Johns Hopkins University Applied Physics Laboratory w Waszyngtonie. 

Joliot-Curie

Laureatka Nagrody Nobla w dziedzinie chemii IRENE JOLIOT-CURIE (czyt.: iren żolio kjuri, ur. 1897 w Paryżu, zm. 1956 również w Paryżu), to oczywiście jedna z dwu córek Marii Skłodowskiej-Curie i Pierre’a Curie.

Fizykochemiczka Irene Curie łączy się węzłem małżeńskim z fizykiem Frederickiem Joliot. Powstaje związek, którego małżonkowie przyjmują wspólnie nazwisko Joliot-Curie. Jest chemia.

W roku 1935 państwo Joliot-Curie wspólnie odbiorą Nagrodę Nobla w roku 1935 za odkrycie sztucznej promieniotwórczości.

Kwolek

Szefem zespołu naukowców, który opracował polimer, z którego wytwarzany jest dzisiaj Kevlar była amerykańska chemiczka, córka polskich imigrantów, Stephania Kwolek (ur. 1923 w New Kensington, zm. 2014 w Wilmington). Rodzice Stefanii – Jan Kwolek i Eleonora Kwolek, z domu Zajdel, którzy wyemigrowali z Polski do USA jako nastolatkowie, oboje pochodzili ze wsi Kombornia koło Krosna. Ojciec był z zamiłowania przyrodnikiem, mama pracowała jako krawcowa.

Stefania wkrótce połączy obie te dziedziny: kończy studia chemiczne, pracuje w DuPont’s Pioneering Research Laboratory. W roku 1964 kieruje zespołem, w efekcie pracy którego powstaje Kevlar. Włókna z Kevlaru tworzą materiał mocny, a zarazem lekki i nierozciągliwy. Jest dziś powszechnie stosowany m.in. w kamizelkach kuloodpornych, hełmach, kaskach, kombinezonach i setkach, jeśli nie tysiącach innych przedmiotów. Stephanie Kwolek przyczynia się również do powstania materiałów zwanych pod handlowymi nazwami Lycra, Spandex, Nomex i Kapton.

więcej >>

Matylda – królowa Belgów

Urodzona w roku 1973 w Uccle Matylda Maria Krystyna Gislena d’Udekem d’Acoz – belgijska logopedka i psycholog, od roku 2013 królowa Belgów jako żona króla Filipa I, jest córką hrabiego Patricka d’Udekem d’Acoz i Polki, hrabiny Anny Komorowskiej (ur. 1946 w Białogardzie) Polki, wnuczki Adama Zygmunta Sapiehy.

Mama królowej Belgów – Anna jest córką Leona Michała Komorowskiego i Zofii Marii z Sapiehów.

W roku 1957 rodzina emigruje z Polski do Kongo. Tutaj zamordowana zostaje babcia Anny i jej wujostwo. Pozostali członkowie rodziny uciekają do Belgii. W roku 1971 Anna Maria bierze ślub z Patrickiem d’ Udekiem d’ Acoz. Małżeństwo ma pięć córek, a jedną z nich jest przyszła królowa Belgów – Matylda.

Michelson

Noblista ALBERT MICHELSON (czyt.: michelson, według woli samego naukowca, ur. w 1852 w Strzelnie, zm. w 1931 w Pasadenie) urodził się w rodzinie polsko-żydowskiej jako syn Samuela Michelsona i Rozalii, z domu Przyłubskiej. Wkrótce na świat przyszły również dwie siostry Alberta – Joanna i Paulina. Nagrodę Nobla w dziedzinie fizyki odebrał w roku 1907 za wynalezienie interferometru. W 1887 roku wraz z Edwardem Morleyem przeprowadza jeden z najdonioślejszych eksperymentów w historii nauki, w wyniku którego stwierdza, że prędkość światła nie zależy od ruchu Ziemi po orbicie wokół Słońca. To odkrycie to jedna z podstaw sformułowanej wkrótce, przez dobrze znanego imiennika Michelsona, ogólnej teorii względności.

Szkoła Podstawowa w Strzelnie nosi imię Alberta Abrahama Michelsona, tutaj też znajdziemy ulicę imienia fizyka-noblisty i poświęconą mu ławeczkę.

Reichstein

Laureat Nagrody Nobla w dziedzinie medycyny/fizjologii z roku 1950 TADEUSZ REICHSTEIN (ur. 1897 we Włocławku, zm. 1996 w Bazylei) urodził się jako syn inżyniera Izraela Reichsteina i Gustawy Brokman w żydowskiej rodzinie we Włocławku, będącym wówczas pod zaborem rosyjskim. Tutaj też spędził wczesne dzieciństwo. Cała rodzina Reichsteinów przed I wojną światową emigruje do Szwajcarii, w roku 1914 wszyscy jej członkowie otrzymują szwajcarskie obywatelstwo.

Tadeusz studiuje chemię na politechnice w Zurychu, niedługo później obejmuje profesurę na tej samej uczelni, następnie na Uniwersytecie w Bazylei. Uznanie, wręcz sławę, przynosi mu opracowanie metody przemysłowej produkcji witaminy C. Za prace dotyczące chemicznej struktury i działania hormonów kory nadnercza w 1950 roku zostaje wyróżniony Nagrodą Nobla.

Tadeusz Reichstein funduje stypendia, prowadzi intensywną działalność charytatywną. W roku 1994, w wieku 97 lat, przyjmuje tytuł Honorowego Obywatela Włocławka. w 1978 roku otrzymuje tytuł doktora honoris causa Uniwersytetu Polskiego w Londynie, siedemnaście lat później – Akademii Medycznej w Gdańsku.

Więcej>> Prof. Bolesław Rutkowski „Tadeusz Reichmann – nasz noblista”, gazeta Gdańskiego Uniwersytetu Medycznego 3/2017.

Schally

W roku 1977 laureatem Nagrody Nobla w dziedzinie medycyny/fizjologii zostaje amerykański endokrynolog i biochemik ANDREW SCHALLY (czyt.: szalji, ur. 1926 w Wilnie – zm. 2024 w Miami Beach), czyli syn generała Wojska Polskiego Kazimierza Schally’ego, szefa gabinetu prezydenta Mościckiego i Marii Schally, z domu Łąckiej. 

W roku 1939, roku wybuchu wojny, z matką i siostrą Haliną trafiają do Rumunii. Po wojnie emigrują do Szkocji. Andrzej Schally, już jako Andrew Schally, studiuje chemię na Uniwersytecie Londyńskim, w roku 1953 udaje się do McGill University w Montrealu. Parę lat później osiada na stałe w USA. Obywatelstwo amerykańskie przyjmuje w roku 1962. Nagrodę Nobla odbiera w roku 1977 wraz z Rogerem Guilleminem „za odkrycie zjawiska wydzielania hormonów w podwzgórzu mózgu oraz badanie ich budowy i czynności”. Laureat ponad 20 doktoratów honoris causa, w tym krakowskiego UJ, odznaczony Krzyżem Komandorskim Orderu Zasługi RP.

Ojciec Andrzeja – Kazimierz – był synem Andrzeja Schally’ego i Stanisławy ze Śniadowskich, właścicieli majątku pod Lwowem. Urodził się w roku 1895 w Nowym Sączu.

Karierę wojskową kończy jako generał brygady. Od roku 1935 pełnił rolę szefa Gabinetu Wojskowego Prezydenta. W roku 1944 został szefem Misji Wojskowej przy Supreme Headquarters of Allied Expeditionary Forces – SHAEF.

Singer

Laureat Literackiej Nagrody Nobla z roku 1978 ISAAK BASHEVIS SINGER (1902 Leoncin – 1991 Surfside, FL, USA) urodził się w żydowskiej rodzinie w Leoncinie pod zaborem rosyjskim jako Icek-Hersz Zynger. Ojciec przyszłego pisarza był chasydzkim rabinem, matka – córką rabina z Biłgoraja. Wkrótce rodzina przeniosła się najpierw do Radzymina, później do Warszawy. Lata 1917-21 Singer spędza w Biłgoraju, skąd wraca do stolicy.

Na cztery lata przed II wojną światową emigruje do Nowego Jorku, gdzie zajmuje się zawodowo dziennikarstwem pod pseudonimami Varshavsky oraz D. Segal. Od tej pory też pisze opowiadania i powieści, w zasadzie wszystkie w jidysz. Opisuje głównie skomplikowany, ale barwny świat Żydów Europy Środkowej i Wschodniej. Powstaje m.in. słynny „Sztukmistrz z Lublina”.

W mazowieckiej gminie Leoncin Isaak Bashevisa Singera upamiętniono nazwą ulicy i kamiennym obeliskiem. Tablica pamiątkowa umieszczona jest w Warszawie przy ul. Krochmalnej. Organizowane są festiwale: Warszawa Singera oraz lubelski Festiwal Śladami Singera. W Biłgoraju można od 2009 roku posiedzieć wraz z pisarzem na pamiątkowej ławeczce.

Dokument – „This Old Jewish Author Speaks Wisdom About Life To Audiences” – wypowiedzi Isaaka Bashevisa Singera, warto! >>tutaj

Szostak

Kanadyjsko i amerykański biolog, laureat Nagrody Nobla w dziedzinie medycyny/fizjologii z roku 2009 Jack William Szostak (ur. 1952, Londyn) jest prawnukiem polskiego emigranta pochodzącego spod Krakowa. Komitet noblowski przyznał nagrodę Jackowi Szostakowi, Carol W. Greider i Elizabeth Blackburn za „odkrycie jak zakończenia chromosomów są chronione przez struktury zwane telomerami oraz enzym telomerazę”. W autobiografii biologa czytamy „My knowledge of the details of my family history is rather sketchy. My paternal great-grandfather was born near Cracow, and emigrated to New York City in the late 19th century, but ultimately settled in a small farming town in Saskatchewan, Canada where my father was born.”.

więcej >>

Wilczek

Laureat Nagrody Nobla w dziedzinie fizyki z roku 2004 oraz Nagrody Templetona z roku 2022 FRANK WILCZEK (ur. w roku 1951 w Mineoli, NY), syn Franka Johna Wilczka i Mary Rose, z domu Cona, jest wnukiem Jana Wilczka (ur. 1891) z Mikanowa i Franciszki Żybury (ur. 1901) z Babic pod Przemyślem. Para polskich emigrantów spotkała się już w USA.

Frank Wilczek jest fizykiem teoretycznym zajmującym się fizyką cząstek i badaniami nad tzw. ciemną materią. Wykłada na University of California – Santa Barbara, Institute for Advanced Study w Princeton, Massachusetts Institute of Technology. Znany jest ze zdolności do spojrzenia na naukę w kontekście humanistycznym i filozoficznym.

Przed emigracją za wielką wodę dziadek noblisty był kowalem. Babcia  pracowała jako nauczycielka. W roku 1920 Jan Wilczek jest jednym z amerykańskich ochotników przyjętych w szeregi tzw. Błękitnej Armii gen. Hallera.

W roku 2019 ustanowiono polsko-amerykańską Nagrodę im. Franka Wilczka. Opiekunami wyróżnienia są: sam Frank Wilczek oraz dziekan Wydziału Fizyki, Astronomii i Informatyki Stosowanej Uniwersytetu Jagiellońskiego. 12 000 USD przyznaje się co dwa lata „młodym polskim naukowcom mającym znaczące odkrycia w dziedzinie fizyki, astronomii lub nauk pokrewnych”.

Frank Wilczek w roku 2007 odwiedził rodzinną wieś swojej babci.