TADEUSZ SENDZIMIR (także: SĘDZIMIR)
Inżynier mechanik, metalurg, wynalazca i przedsiębiorca.
Ur. 15.07.1894 we Lwowie – zm. 1.09.1989 w Jupiter na Florydzie.
POLSKA
Przychodzi na świat w wykształconej, szlacheckiej rodzinie we Lwowie. Już jako 13-latek konstruuje kamerę filmową. Kształci się później na Wydziale Mechanicznym Politechniki Lwowskiej. Podczas I wojny światowej pracuje w kijowskich warsztatach samochodowych, a następnie w Rosyjsko-Amerykańskiej Izbie Handlowej. W 1917 roku przez Władywostok i Japonię dociera do Szanghaju, gdzie zakłada fabrykę śrub, drutu i gwoździ.
W 1929 roku wyjeżdża na rok do USA, aby zaprojektować linię galwanizacyjną w Butler w stanie Pensylwania. Po powrocie do Polski buduje cynkownię, w której umieszcza swój wynalazek: pierwszą na świecie linię technologiczną ciągłego walcowania na zimno i ocynkowywania blachy stalowej. Proces ten, nazwany z czasem „procesem Sendzimira”, umożliwia po raz pierwszy cynkowanie bez generowania trujących oparów i wyziewów kwasu. Taką ocynkowaną blachą w 1934 roku pokryty zostaje dach krakowskich Sukiennic.
Słowo cynk pochodzi od niemieckiego „Zink”, czyli „ząb”, „szpic”, ale i umówiony znak, na przykład gest palcem. Ze względu na to ostatnie znaczenie możemy „dostać cynk” lub komuś „dać cynk”. Wyrażenie przeszło do języka codziennego z gwary więziennej. Cynku jako metalu używano w Chinach i Indiach już w II tysiącleciu przed naszą erą, w Europie zaś zaskakująco późno, bo dopiero w wieku XVI n.e.
W 1934 roku w Hucie Pokój uruchamia linię do walcowania cienkiej blachy na zimno według własnego pomysłu.
Sukcesy wynalazcze Sendzimira budzą zainteresowanie za granicą: w 1935 roku walcownię cynkownię kupuje francuska firma Fabrique de Fer de Maubeuge, która instaluje ją w mieście Louvroil. Wkrótce później zakupów dokonują też: francuska Chatillon Commentry i angielska firma John Summers. W 1938 roku licencję kupuje piąta na świecie potęga przemysły stalowego, czyli amerykańska firma Armco Steel. Sendzimir za każdym razem nadzoruje instalacje autorskich urządzeń, w konsekwencji podróżuje do Francji, Anglii i Stanów Zjednoczonych.
USA
W USA zastaje go wybuch II wojny światowej, polski metalurg pozostaje na emigracji. Zakłada firmę specjalizującą się w projektowaniu maszyn do obróbki metalu i realizuje jeden ze swoich najważniejszych projektów: walcownię planetarną, umożliwiającą walcowanie na gorąco. Urządzenie pozwala na sprasowanie dwudziestocentymetrowego bloku metalu w dwumilimetrową blachę w jednym przejściu. Wynalazek odnosi ogromny sukces i szybko wdrażany jest w fabrykach w USA, Kanadzie, Wielkiej Brytanii, Szwecji i Japonii.
Sendzimir jest posiadaczem 120 patentów i wielu międzynarodowych nagród, m.in. złotego medalu im. Bessemera nadawanemu przez Brytyjski Instytut Żelaza i Stali oraz złotego medalu im. Brinella, nadawanego przez Królewską Akademię Nauk Technicznych w Sztokholmie.
Jego nazwisko widnieje na tablicy upamiętniającej 886 emigrantów najbardziej zasłużonych w historii USA, przytwierdzonej do Statui Wolności w Nowym Jorku.
Umiera wskutek udaru w 1989 roku. Zostaje pochowany w trumnie z ocynkowanej stali, wykonanej według jego autorskiej technologii.
Korzystano m.in. z: encyklopedia PWN, polskieradio.pl
