JAN KARSKI (Jan Romuald Kozielewski)
Prawnik i dyplomata, historyk, wykładowca akademicki, kurier i emisariusz władz Polskiego Państwa Podziemnego, świadek Holocaustu.
Ur. 24.04.1914 w Łodzi – zm. 13.07.2000 w Waszyngtonie.
Jest absolwentem Wydziału Prawa, Studium Dyplomacji, a także Szkoły Podchorążych. Po wybuchu II wojny światowej trafia do niewoli, skąd jednak udaje mu się uciec. Podejmuje działalność konspiracyjną, zostaje politycznym emisariuszem władz Polskiego Państwa Podziemnego.
Podczas jednej z misji zostaje aresztowany przez Gestapo. Poddawany torturom próbuje popełnić samobójstwo, żeby nie wyjawić żadnych informacji oprawcom. Zostaje jednak odratowany, trafia do szpitala więziennego, skąd odbija go polski Związek Walki Zbrojnej.
W roku 1942 wyrusza na misję do Wielkiej Brytanii i Stanów Zjednoczonych. Ma przekazać informacje o sytuacji ludności żydowskiej na okupowanych przez państwo niemieckie terenach. Mimo zebrania wielu dowodów i rozmów z najwyższymi urzędnikami rządowymi tych krajów, apele nie przynoszą skutku, ludzie nie wierzą doniesieniom Karskiego.
Po wojnie Karski pozostaje w Stanach. Doktoryzuje się na Uniwersytecie Georgetown w Waszyngtonie, gdzie przez następne 40 lat wykłada stosunki międzynarodowe i teorię komunizmu. Jednym z jego studentów jest przyszły prezydent – Bill Clinton.
W 1944 publikuje książkę Story of a Secret State, traktującą o działalności polskiego państwa podziemnego. Publikacja sprzedaje się w ogromnym nakładzie i zostaje przetłumaczona na wiele języków. Karski organizuje później spotkania w Ameryce Północnej, Izraelu i Polsce, na których przedstawia informacje o sytuacji ludności żydowskiej, które udało mu się zebrać podczas wojny.
Otrzymuje tytuł Sprawiedliwego Wśród Narodów Świata, ponadto amerykański Medal Wolności, doktoraty honoris causa ośmiu polskich uczelni. Jest kawalerem Orderu Orła Białego i honorowym obywatelem Izraela.
Pochowany na cmentarzu Mount Olivet w Waszyngtonie.
Korzystano z: jankarski.org
Foto: commons.wikimedia.org
